مس با علامت اختصاری (Cu) یکی از عناصر جدول تناوبی است. این عنصر فلز نسبتا قرمز رنگی است که معمولا به شکل معدنی یافت می‌شود و خاصیت هدایت الکتریکی و حرارتی بسیار بالایی دارد.
مس علاوه بر این‌که در سنگ‌های معدنی گوناگون وجود دارد، به حالت فلزی نیز یافت می‌شود. فلز مس بصورت سنگ‌های اکسیده، سنگ‌های سولفوره و مس طبیعی در طبیعت قرار دارد. سنگ‌های سولفوره براثر تغییرات جوی و فعل و انفعالات طبیعی به سنگ‌های اکسیده تبدیل می‌شوند.
سنگ‌های اکسیده بیشتر در قشر زمین وجود دارند. کانی‌هایی مثل آزوریت، مالاکیت و برنیت، همانند سولفیدهایی از جمله کالکوپیریت (CuFeS2)، کوولین (CuS)، کالکوزین (Cu2S) یا اکسیدهایی مانند کوپریت (Cu2O)، از منابع مس هستند.
مس فلزی قابل انعطاف و چکش‌خوار است که کاربردهای زیادی دارد. استفاده از این فلز برای ساخت سیم‌های مسی، لوله‌های مسی، دستگیره‌های درب و سایر وسایل منزل، آهنرباهای الکتریکی، موتورهای الکترومغناطیسی، موتور بخاروات، کلیدها و تقویت کننده‌های الکتریکی، لامپ‌های خلاء، لامپ‌های پرتوی کاتدی و… از جمله کاربردهای مس است.
کاربرد این فلز در IC ها بجای آلومینیوم به علت خاصیت هدایت بهتر آن نسبت به آلومینیوم رو به افزایش است.
از این فلز بعنوان بخشی از لعاب سرامیکی و در رنگ‌آمیزی شیشه نیز استفاده می‌شود. سولفات مس نیز بعنوان سموم و تصفیه‌کننده آب کاربرد دارد. اکسیدهای مس نیز پایه‌های بسیاری از ابر رساناهای غیرمعمول را تشکیل می‌دهند.
نقش مس در عصر حاضر :
وجود مس بصورت طبیعی و ویژگی مطلوب سهولت شکل‌پذیری یا چکش‌خواری این فلز با ابزار ابتدائی که امکان ساخت ابزار صنعتی، زیور‌آلات، لوله و مخازن آب، سکه، شمشیر، مجسمه و مانند آن را در دوران باستان فراهم می‌کرد، این فلز را بصورت مهم‌ترین ماده در توسعه تمدن بشری درآورد.
با اختراع داینامو، تلگراف، تلفن، برق و خطوط انتقال نیرو در اواخر قرن ۱۹، سیم به محصول نهایی بسیار مهمی تبدیل شد و از آنجایی‌که مس در میان فلزاتی که کاربردهای وسیع صنعتی دارند، هادی‌ترین فلز هم از نظر هدایت الکتریکی و هم انتقال حرارتی محسوب می‌شود، این فلز بعنوان یک هادی صنعتی با اهمیت، مورد توجه روزافزون قرار گرفت. اکنون بیش از ۷۰ درصد مس تولید شده در جهان در صنایع مرتبط با الکتریسیته و الکترونیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در قرن اخیر نیز نقش مس، بعنوان سومین فلز پرمصرف، پس از فولاد و آلومینیوم بسیار مشهود و حیاتی بوده و در عصر کنونی، در مواردی که خواص انتقال الکتریکی و حرارتی زیاد با طول عمر و مقاومت قابل توجه نسبت به فرسودگی مورد نیاز است، مس و آلیاژهای آن کاربرد فراوانی دارند.
ویژگی‌های منحصر به فرد این عنصر آنچنان دامنه وسیعی از کاربرد برای مس و آلیاژهای آن ایجاد کرده که در تمام ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی و خانگی، وسایل حمل و نقل، صنایع نظامی و… به نوعی حضور یافته و مقدار مصرف آن در کمتر از یک قرن، حدود ۲۰ برابر افزایش یافته است.
همان‌طور که اشاره شد، تمام اشکال اصلی حمل و نقل برای اجرای نقش های حیاتی خود به مس وابسته‌اند. از آلیاژهای مس ـ نیکل روی بدنه‌های قایق‌ها و کشتی‌ها برای کاهش پوسیدگی ناشی از آب دریا استفاده می‌شود و به این طریق، مقدار آب‌نشینی کشتی‌ها کاسته شده و مصرف سوخت بهبود می‌یابد. هرجا لوازم و ماشین‌آلات صنعتی باشد، مس و آلیاژهای آن هم حضور دارند. علاوه بر این موارد، در عصر حاضر، فلز مس در کشاورزی و زیست‌شناسی هم کاربرد فراوانی دارد.
وضعیت مس در جهان :
معادن مس در دنیا به دو صورت روباز و زیرزمینی وجود دارند. امروزه بیشترین درصد مس دنیا از معادن روباز استخراج می‌شود، مشروط بر این‌که کمترین مس موجود در سنگ معدن حدود ۴/۰ درصد باشد. از معادن مس زیرزمینی نیز که کمترین مس موجود در سنگ معدن آن ۷/۰ درصد باشد، درصورت مقرون به صرفه اقتصادی بودن، استخراج صورت می‌گیرد.
در حال حاضر، مهم‌ترین معادن مس جهان در کانادا و مکزیک واقع در آمریکای‌شمالی ـ شیلی، پرو و برزیل واقع در آمریکای‌جنوبی ـ ایران، قزاقستان، ازبکستان، سیبری شمالی، ژاپن و اندونزی واقع در آسیا ـ زئیر، زامبیا، آفریقای‌جنوبی و اوگاندا واقع در آفریقا ـ کوئینزلند و باگین‌ویل واقع در استرالیا ـ و لهستان، یوگسلاوی، اسپانیا و نروژ واقع در اروپا قرار دارند. از این میان، شرکت معدنی «کودلکو» شیلی با در اختیار داشتن حدود ۱۸ درصد ذخایر مس جهان، بالاترین سهم را به خود اختصاص داده است.
– منبع
Hits: 0
