گروه هشت شامل هفت کشور بزرگ صنعتی جهان و روسیه است. این گروه متشکل از هشت کشور صنعتی جهان است که ۶۵٪ اقتصاد جهان را در دست دارند. رهبران این هشت کشور هر سال یکبار ملاقات می کنند. این جلسات برای رسانه ها بسیار مهم اند و غالبا بهانه ای می شوند برای برگزاری تظاهرات اعتراضی.
زمینه های شکل گیری چنین نهادی به سالهای رکود اقتصادی و بحران نفت در اوایل دهه هفتاد میلادی باز می گردد. در سال 1973 در واکنش به این شرایط، دولت آمریکا جلساتی غیر رسمی با شرکت اقتصاد دانان ارشد از اروپا، ژاپن و آمریکا برگزار کرد که به گروه کتابخانه موسوم شد.
در سال 1975 به ابتکار دولت فرانسه رهبران این کشورها در این جلسه شرکت کردند و از آن زمان توافق شد که که اجلاس سران همه ساله برگزار شود. شش کشور تشکیل دهنده به گروه شش معروف شدند. با پیوستن کانادا به این نهاد در سال 1976 نام آن به گروه هفت و در سال 1999 با پیوستن روسیه به گروه هشت معروف شد.
با وجودیکه این نهاد در اساس برای همکاری های اقتصادی و مالی شکل پرفت از اواخر دهه هفتاد میلادی سیاست به مرور وارد حوزه تصمیم گیری های آن شد.
در اجلاس سالهای اخیر رهبران گروه هشت در مورد مسایلی نظیر بحران خاورمیانه، بازسازی عراق، امنیت جهانی و بحران هسته ای در کره شمالی و ایران تبادل نظر کرده اند.
کشورهای عضو گروه هشت در زمینه مسایل سیاسی میتوانند اهداف و راهکارهایی را تعیین کنند ولی پیروی از آن برای اعضاء گروه الزامی نیست. گروه هشت به خاطر قدرت اقصادی اش در عمل بسیاری از نهادهای بین المللی را تحت الشعاع نفوذ خود قرار داده است.
جلسات سالهای اخیر این گروه با گردهمایی های ساده آن در دهه هفتاد تفاوت های بسیاری دارد. ملاقات رهبران گروه هشت اکنون با تشریفات و در پناه تدابیر شدید امنیتی برگزار می شوند و صدها کارمند و مقام دولتی در برنامه ریزی و تدارک آن مشغول بکارند.
با این همه این جلسات هنوز برخی ازروشهای غیر رسمی خود را حفظ کرده و معمولا در روز دوم اجلاس، رهبران به دور از هرگونه تشریفات و بوروکراسی و به دور از دوربین رسانه ها در دیداری کاملا غیر رسمی با یکدیگر گفتگو می کنند.
از سوی اتحادیه اروپا دو مقام در جلسات گروه هشت شرکت می کنند: رئیس کمیسیون اروپا و رهبر کشوری که ریاست دوره ای این تحادیه را بر عهده دارد. ولی اتحادیه اروپا در مذاکرات سیاسی گروه هشت شرکت ندارد.
تاریخچه
گروه هشت در تلاش برای پاسخ به یک بحران پدید آمد: در اواسط دههٔ هفتاد، بحران نفتی و از هم‌پاشی سیستم تبادل ارز برتون وودز منجر به بحرانی در اقتصاد جهانی شد. برای کشورهای بزرگ صنعتی این موضوع مطرح بود که چگونه می‌توان بر مشکلات غلبه کرد. رئیس جمهور وقت فرانسه، والری ژیسکار دیستن، و صدر اعظم آن هنگام آلمان، هلموت اشمیت، غلبه بر بحران را در راه‌کاری بین‌المللی دیدند و این ایده را پی گرفتند.
تاسیس: سال 1975 ، رامبوئیه فرانسه
اعضای اولیه: فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا، آمریکا
اعضای بعدی: کانادا در در سال 1976 و روسیه در سال 1998 به این گروه پیوستند.
ریاست دوره ای و نشستهای گروه هشت در سالهای اخیر
2001 – ایتالیا، اجلاس جنوا
2002 – کانادا، کاناناسکیس
2003 – فرانسه، اویان
2004 – آمریکا، سی آیلند
2005 – بریتانیا، گلن ایگلز
2006 – روسیه ، سن پترزبورگ
2007 – آلمان، هایلیگن دام
2008 – ژاپن، هوکایدو تویاکو
2009 – لاکیلا، ابروزو – ایتالیا
2010 – اونتاریو – کانادا
2011 – نورماندی – فرانسه
اولین کنفرانس اقتصاد جهانی سال ۱۹۷۵ در قصر رامبولیه در پاریس برپا شد. پس از آن چنین دیدارهایی سالانه تکرار شدند و هر سال یکی از اعضای این گروه میزبانی اجلاس را که همیشه در ماه مه یا ژوئن، برگزار می‌شدند بر عهده گرفت.
در سال ۱۹۷۶ با پیوستن کانادا به جمع کشورهای عضو، این گروه به «گروه هفت» (G7) تبدیل گردید. در پایان جنگ سرد در سال ۱۹۸۹ روسیه خواستار پیوستن به این گروه شد. پذیرش روسیه در این گروه رفته رفته انجام شد و ۹ سال بعد در سال ۱۹۹۸ این کشور به عضویت رسمی گروه در آمد. در سال ۲۰۰۶ روسیه برای اولین بار ریاست گروه ۸ را بر عهده گرفت و اجلاس سالانهٔ گروه ۸ در سن پترزبورگ برگزار شد.
گروه هشت یک عضو دیگر هم دارد و در حقیقت می‌توان حتی از گروه ۹ هم سخن گفت. چرا که از سال ۱۹۸۱ رئیس کمیسیون اروپا هم در این اجلاس شرکت می‌کند. از سوی دیگر گروه هفت بدون روسیه کماکان به موازات گروه هشت وجود دارد. زیرا مسکو هنوز به همهٔ نهادهای زیر نظر گروه هشت راه ندارد، از جمله رایزنی‌های اقتصادی که گاهی بدون شرکت روسیه انجام می‌گیرند.
اولین کنفرانس اقتصاد جهانی بسیار غیررسمی بود. در ضمن گفتگوهای شبانه در کنار شومینه، سران کشورهای عضو شرکت کننده در دیدار، به مزیت امکان تبادل نظر مستقیم در بارهٔ مسائل مهم پی بردند.
اجلاس گروه هشت نهادی بین‌المللی نیست. گروه هشت فاقد سازمان مدیریتی است و قطعنامه‌های این اجلاس الزام‌آور نیست. اجلاس سالانه همیشه از سوی کشور میزبان سازماندهی می‌شوند و کشور میزبان ریاست اجلاس را بر عهده می‌گیرد.
اهداف گروه هشت
توسعه همکاری های تجاری و مالی
تقویت اقتصاد جهانی
گسترش صلح و دمکراسی
پیشگیری و حل بحرانهای منطقه ای
هدف ازاین نشست‌ها در آغاز شور و مشورت دربارهٔ مسائل روز راهبردهای اقتصادی جهان درمیان جمعی کوچک بود. شرکت‌کنندگان در اولین اجلاس، سران کشورهای فرانسه، آلمان، بریتانیا، ایتالیا، ژاپن و آمریکا بودند.
ریاست گروه هشت سالانه بین کشورهای عضو می گردد و کشوری که ریاست سالانه را بر عهده دارد مسئول برگزاری اجلاس و اقداوات تشریفاتی و امنیتی مربوط به آن است.
آمریکا با توجه به قدرت سیاسی و نظامی اش به عنوان عضو برتر در این گروه قلمداد می شود، هرچند یک چنین موقعیتی در موازین و مناسبات گروه هشت رسما اعلام نشده است.
منتقدان گروه هشت می گویند رسالت این نهاد همیشه دفاع از چند کشور ثروتمند و صاحب امتیاز در مقابل منافع سایر جهانیان بوده است.
کشورهای پرجمعیتی نظیر چین و هند که در دهه های اخیر رشد اقتصادی سریعی داشته اند عضو گروه هشت نیستند و البته کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی نیز هیچگاه در این نهاد نماینده ای نداشتند.
سیاست مثبت گروه هشت در مورد جهانی کردن اقتصاد مخالفتهای فراوانی را برانگیخته است و گاه تظاهرات وسیع در مخالفت با گروه هشت از خود این اجلاس خبرسازتر می شود، نمونه آن تظاهرات همزمان با اجلاس سال 2001 در ایتالیا بود.
افزایش خشونت در این نوع تظاهرات باعث شده که اقدامات امنیتی برای محافظت از اجلاس تشدید شود و این به نوبه خود به این نهاد و اجلاس اش چهره مرموزتری داده که همیشه پشت پرده های بسته است.
در سالهای اخیر گروه هشت برنامه هایی را برای مبارزه با بیماری هایی نظیر ایدز آغاز کرده و طرح هایی را برای کمک به توسعه در کشور های فقیر و کاهش از بدهی های جهان سوم اعلام کرده است.
معمولا اعطای چنین کمکهایی مشروط می شود به وجود دمکراسی و حکومتی سالم در کشورهای دریافت کننده اما منتقدان می گویند که حجم کمکهای گروه هشت در مقایسه با نیاز کشورهای فقیر بسیار ناچیز است.
هر از چند گاه اعضای گروه هشت در مورد موضوعات بسيار مهم اختلاف نظر پيدا می کنند.
نمونه آن بحث گرم شدن جو زمين در اجلاس سال 2001 در ايتاليا بود. در اين نشست جورج بوش با مخالفت خود با پيمان کيوتو در مورد کاهش گازهای کلخانه ای عملا مباحث اين اجلاس را به بن بست کشاند.
البته اين مسئله بار ديگر در اجلاس سال 2007 طرح شد و با پافشاری ساير اعضا و بخصوص دولت آلمان گروه هشت بالاخره توانست در مورد مقابله با گرمایش زمين به توافق برسد که در نوبه خود پيروزی بزرگی برای اين اجلاس قلمداد شد.
موضوع اختلاف برانگيز ديگر طی سالهای اخير در ميان اعضای گروه هشت اشغال نظامی عراق به رهبری آمريکا بود. در اين مورد حداقل سه عضو اين گروه – آلمان، فرانسه و روسيه – با اين عمليات مخالف بودند.
در سالهای آغازین نشست سران، گفت‌گوها دربارهٔ مسائل مالی و موضوعات مربوط به سیاست ارزی کانون این دیدارها را تشکیل می‌دادند. در دههٔ ۸۰ مسائل سیاست امنیتی بیشتر در کانون توجه قرار گرفتند. از سوی دیگرمسائل مبرم روز مانند حملهٔ اتحاد شوروی سابق به افغانستان یا فاجعهٔ چرنوبیل احساس نیاز به همکاری را تشدید کردند.
روح رامبولیه- گفت‌و گوهای غیر رسمی در جمعی کوچک- در سایهٔ سازماندهی نشستهای بزرگ به فراموشی سپرده شد. هماهنگ کردن موضوع‌های گوناگون رفته رفته پیچیده‌تر شد. امروزه نه تنها سران کشورها با یکدیگر دیدار می‌کنند بلکه وزرای کشورهای عضو هم پیرامون مسائل گوناگون به بحث و گفت‌و گو می‌نشینند. اقتصاد دیگر موضوع اصلی مذاکرات نیست، بلکه در کنار آن به موضوع‌هایی دیگر مانند تغییرات جوی یا توریسم بین‌المللی هم پرداخته می‌شود.
یکی از انتقاداتی که در سالهای اخیر نسبت به گروه ۸ مطرح بوده عدم عضویت کشورهای مهم و تازه قدرت یافته، مانند چین و هند و برزیل و اسپانیا در این گروه‌است. گروه ۸ که از سال ۱۹۷۷ نشستهای سالانه برگزار می‌کند تنها آمریکا، کانادا، بریتانیا، ایتالیا، آلمان، فرانسه، ژاپن و روسیه را در برمی‌گیرد. گروه ۸ امروزه دربر گیرندهٔ قوی‌ترین کشورهای اقتصادی جهان نیست. هرچند که ۸ کشور عضو تقریباً دو سوم در آمدهای ناخالص ملی دنیا را به خود اختصاص می‌دهند، ولی مثلاً بدون چین، که چهارمین درآمد ناخالص ملی را دارد، این اجلاس کامل نیست. همچنین اسپانیا (که بر اساس در آمد ناخالص ملی جلوتر از کانادا و روسیه قرار دارد) بر شرکت در این اجلاس اصرار می‌کند.
Hits: 1
