اسكناس چيني، مبادله جهاني
* از اين پس در اين ستون، تقويم صنعت و نوآفريني‌هاي اثرگذار بر توليد كالا و خدمات در سطوح جهاني را دنبال خواهيم كرد.
فرهاد گوران: بنا به روايت‌هاي مستند تاريخي، كاغذ يكي از چهار اختراع بزرگ چيني‌ها در كنار قطب‌نما، باروت و ابزار اوليه چاپ به شمار مي‌رود.
در واقع اين اختراعات چيني، نشانگر دوره‌اي شكوفا در تاريخ اين كشور است كه از دو هزار سال پيش آغاز مي‌شود و با چاپ اسكناس در سال 1025 ميلادي به اوج مي‌رسد. به گونه‌اي كه مورخان و اقتصاد دانان از اختراع و چاپ اسكناس به عنوان سرآغاز گاهشمار صنعت و تجارت در جهان ياد مي‌كنند. پيش از اسكناس، سكه ابزار رايج براي مبادله كالا بود كه ايرانيان پديدآورنده و معرف آن به جهانيان بوده‌اند. مصداق اين مدعا هم ضرب «دريك» در دوره هخامنشي است كه الگوي اصلاح پولي، به كار انداختن سكه و گردش اقتصادي آن است. اگر ابداع سكه را عامل گذار از دوران تهاتر و معامله پاياپاي به دوران مبادله نمادين كالا تلقي كنيم، در اين صورت اسكناس نيز نماد شكل‌گيري دوره‌اي نوين و متفاوت در نظام اقتصادي و تجاري جهان است. در سال 1023 میلادی صنعتگر و رياضي داني به نام «گاي لوي»، نخستين اسكناس را از تركيب ساقه گندم و پوست درخت با سريش و مواد ديگر ساخت. كاربرد اسكناس يك دهه پس از اين كشف چيني‌ها آغاز شد و دامنه استفاده از آن جاده ابريشم را در نورديد و به اروپا رسيد.
با اين حال مستندات تاريخي نشان مي‌دهد كه چيني‌ها از زمان سلسله تانگ (907- 618) به نوعي پول كاغذي دست يافته بودند كه اصطلاحا «وجه نقد پرنده» (flying cash) ناميده مي‌شد. دليل اين نامگذاري نيز اين بود كه پول كاغذي برخلاف سكه‌هاي مضروب در باد به پرواز در مي‌آمد. در هر حال چيني‌ها اين كشف خود را به نواحي شرق و غرب عالم گسترش دادند. اسكناس در برابر سكه فلزي واجد قابليت‌هايي بود كه استفاده از آن را توجيه‌پذير مي‌كرد در اين ميان مي‌توان به ويژگي‌هايي همچون سبكي، سهولت حمل و كاربرد آسان آن در برابر سنگيني و فرآيند سخت استفاده از سكه اشاره كرد. بازرگاناني كه از چين به نقاط ديگر جهان آن روز رفت و آمد داشتند خيلي زود منطق پول كاغذي را پذيرفتند و آن را به كار گرفتند. چاپ اسكناس نيز در انحصار حاكميت – سلسله سو يونگ – قرار گرفت. از همان سال 1023 واحد توليد و نشر اسكناس و توزيع آن راه‌اندازي شد و اسكناس‌هايي به چاپ رسيد كه به مدت سه‌سال اعتبار داشت.
بر بقاياي اكنون موزه‌اي اين اسكناس‌ها، طرح درخت و خانه و تصوير چهره امپراتورهاي چيني ديده مي‌شود. در پي اختراع اسكناس به تدريج هسته‌هاي نخستين نمونه‌هاي بانكداري شكل گرفت. ماركوپلو، جهانگرد پرآوازه ايتاليايي كه در سال 1275 ميلادي به سرزمين ديوارهاي بلند رسيد از ديدن پول كاغذي حيرت زده شد تا جايي كه در سفرنامه معروف خود اين كشف عجيب چيني‌ها را ستوده و استفاده از نظام پولي چيني‌ها را به اروپايي‌ها پيشنهاد كرده است.
~ دنیای اقتصاد
بازدیدها: 0
