زندگی روزمره و مبادله پولی در کره شمالی
ایدئولوژی حاکم بر کره شمالی ترکیبی است غریب از کمونیسم، پادشاهی موروثی و جوشه، گرایش بومی برای قدرت ملی از طریق خودکفایی. همه اینها درون تب‌و‌تابی ملی‌گرایانه حول محور کیش شخصیت انسان‌های فانی پوشیده شده‌اند. در این بستر، کارکرد پول، در مقایسه با یک نظام کمتر کنترل‌شده که در آن روندهای بازار هنوز با کنترل سیاسی روبه‌رو است اما به طور کامل تحت سلطه آن نیست، به شدت محدود است. این امر به علت نفوذ ایدئولوژی کمونیستی است که در وضع آرمانی پول را به کلی کنار می‌گذارد.
سیاست پولی در کره شمالی
درون الگوی اقتصادی کره شمالی، سیاست پولی در معرض حکم‌های سیاسی است و بیشتر با قیود آنها هدایت می‌شود تا با منطق بازار ارز. در حالی که کره شمالی خود را به حداقل‌سازی نیاز به پول نزدیک می‌کند، تا جایی که خانه رایگان است و توزیع غذا از طریق سیستم کوپنی صورت می‌گیرد، در واقع کره شمالی نمی‌تواند از مبادله با دنیای خارج از راه روابط تجاری و سرمایه‌گذاری فرار کند. این امور مساله پول را بیش از آنکه ایدئولوژی بتواند دریابد، دشوار می‌کند. تورم یکی از مشکلات کمتر گزارش‌شده کره شمالی است، زیرا به علت نظام کشاورزی ضعیف و وابستگی این کشور به واردات غذا، قیمت مواد غذایی اساسی تحت تاثیر روندهای عرضه و تقاضای جهانی تغییر می‌کند. علاوه بر این، کمیابی غذا در کره شمالی، بر اثر قحطی گسترده در دهه 1990 و کمبود غذایی دنباله‌دار در قرن بیست و یکم، قیمت محصولات غذایی را در کشور افزایش داد. این قانون عرضه و تقاضاست که پیونگ‌یانگ نمی‌تواند از آن بگریزد. در مقابل، سیاست پولی داخلی با پایین و ثابت نگه داشتن دستمزدها و درآمدها به جای آزاد گذاشتن رشد طبیعی و دگرگونی‌شان همراه با تورم، تورم را سرکوب می‌کند. از برخی جهات، این سیاست تورم را ورای یک سد مدیریتی افزایش می‌دهد که نه‌تنها ثبات وون (واحد پولی کره شمالی) را از بین می‌برد، بلکه بمب زمانی ابرتورم را نیز فعال می‌کند. یک نشانه قطعی چگونگی حرکت تورم در کره شمالی نگریستن به ارزش روزافزون وون در برابر دلار است. دومین مشکل اساسی فعل و انفعالات ارز پیونگ‌یانگ این است که تجارت بین‌المللی با دلار و یوان انجام می‌شود، نه با وون. موازی با اقتصاد رسمی نحیف، یک بخش غیررسمی اقتصاد نیز وجود دارد که در آن مردم با ارزهایی غیر از وون مبادله می‌کنند، نه فقط به این علت که وون یک ارز رقابتی نیست، بلکه به این علت که هیچ وضعیت منطقی‌ای در روندهای بازاری شکل گرفته در داخل و پیرامون کره شمالی ندارد. در واکنش به این مساله، حکومت مرکزی به اقدامات قانونی برای مقابله با استفاده نکردن از وون متوسل شده و استفاده از ارزهای خارجی را ممنوع کرده است. با این وجود، این یک راهکار کوتاه‌مدت است برای اینکه مشکل تورم وخیم‌تر نشود.
مشکل سوم هنگامی پیش می‌آید که در نظر بگیریم پول قوی، برای مثال دلار، سرمایه‌ای بسیار سودمند برای حکومت کیم‌جونگ اون است، زیرا تملک پول قوی تجارت و سرمایه‌گذاری را آسان‌تر می‌کند، با این وجود که افاضات سیاسی دار و دسته اطراف کیم بر آن است تا مبادلات در درون و بیرون کره شمالی را کنترل می‌کند.
چرخش کره شمالی به سوی دلار و یوان
هنگامی که «رادیو آسیای آزاد» از قیمت کالاها در کره شمالی سوال می‌کند، ساکنان پایتخت بر اساس یوان چین یا دلار آمریکا پاسخ می‌دهند. یکی از ساکنان استان یانگ‌گانگ که اخیراً برای بازدید از چین از مرز عبور کرده است درباره برنج کره شمالی می‌گوید: «برنج کیلویی پنج یوان (80/0 دلار آمریکا) است». هنگامی که از منبع خبری خواسته شد تا قیمت‌ها را بر اساس وون کره شمالی بگوید، او گفت باید پاسخش را بر حسب نرخ مبادله بازار سیاه محاسبه کند. او جواب داد: «می‌شود هفت هزار وون، زیرا هر یوان معادل است با 1400 وون کره شمالی.» طبق نرخ تبدیل رسمی، یک یوان برابر است با 21 وون. این منبع خبری گفت برای دستیابی به یک نرخ تبدیل دقیق به مشکل برخورده است زیرا چند روز پیش از کره شمالی رفته بود و ارزش وون کره از آن روز به شدت نوسان داشته است. ولی او افزود که دستیابی به کالاهای مورد نیاز برای مردم مناطق شمالی کره شمالی بدون استفاده از ارز چینی بسیار طاقت‌فرساست. او گفت: «این روزها، بیشتر مردم اگر خریداران پول کره شمالی داشته باشند، محصولات‌شان را نمی‌فروشند. فقط سبزی‌فروش‌ها وون کره‌ای قبول می‌کنند.»
دلار آمریکا
ساکنان پیونگ‌یانگ نیز ماجرای مشابهی برای تعریف کردن داشتند، با این تفاوت که قیمت‌ها در بازارهای محلی اکثراً با دلار آمریکا فهرست شده بودند. وقتی از قیمت برنج از کره‌ای‌های ساکن پایتخت سوال می‌شد، پاسخ می‌دادند «یک کیلو برنج تقریباً یک دلار آمریکا می‌ارزد» یا «اگر یک دلار آمریکا داشته باشید، می‌توانید کمی بیشتر از یک کیلوگرم برنج بخرید». آنان می‌گفتند دلار آمریکا که در بازار سیاه حدود هفت هزار وون ارزش داشت، روش رایج پرداخت در استان‌های مرکزی کره شمالی است. بر اساس نرخ تبدیل رسمی، هر دلار آمریکا 132 وون کره شمالی است. یکی از ساکنان منطقه ویژه سینُیجو در کنار مرز چین در شمال استان پیونگان گفت وون کره شمالی واقعاً در این کشور دورافتاده و فقیر، کاربردناپذیر شده است. این منبع خبری اظهار داشت «اعتماد ساکنان کره شمالی به پول این کشور هر روز بدتر می‌شود. وون ارزش خود را به عنوان یک وسیله مبادله از دست داده است. اصلاح این وضع ناممکن است.» او افزود: «اقتصاد کره شمالی به بدترین وضع خود رسیده و از این بدتر نمی‌شود.»
اقتصاد جنگی
در اوایل ماه مارس، شورای امنیت سازمان ملل، به عنوان بخشی از تحریم‌های سفت و سخت به خاطر سومین آزمایش اتمی غیرقانونی کره شمالی در ماه فوریه، محدودیت‌های بیشتری را بر فعالیت‌های مالی کره شمالی اعمال کرد. تحریم‌ها دولت‌ها را ملزم می‌کند که هرگونه مبادله مالی را که ممکن است به برنامه‌های آزمایش تسلیحاتی کره شمالی کمک کند، مسدود کنند و از گشایش شعب بانک کره شمالی در خاک خود، اگر پیوندی با نقض قطعنامه‌های شورای امنیت داشته باشد، جلوگیری به عمل آورند. همچنین از دولت‌ها خواسته شد که از گشایش شعب نهادهای مالی در کره شمالی جلوگیری کنند. تحریم‌ها به منظور مسدود کردن انتقالات نقدی، از جمله توسط پیک‌های نقدی که راه مرسوم کره شمالی برای به دست آوردن هزینه آزمایش‌ها بوده است، صورت گرفته‌اند. این اقدامات، اقتصاد پیشتر جنگی‌شده کره شمالی را که با کمیابی شدید غذا روبه‌رو است و به کمک‌های خارجی برای غذا رساندن به مردم نیاز دارد، بیش از پیش محدود می‌کند. کره‌ای‌ها به طور روزافزونی در حال وابسته شدن به یک بازار خصوصی محلی هستند که قیمت‌های آن توسط رژیم کنترل نمی‌شود. با این حال، هزینه برنج هنوز بخش مهمی از دستمزد کارگران معمولی را، که برای کارگران حکومتی بین دو هزار تا شش هزار وون کره شمالی (70/0 تا دو دلار آمریکا) است، صرف خود می‌کند. بنابر گفته منابع خبری درون کشور، در دسامبر 2012، قیمت برنج کیلویی شش هزار وون افزایش پیدا کرده است. این در حالی است که بر‌خلاف معمول، بهای برنج در پایان فصل برداشت کاهش پیدا نکرده است.
نوسان ارزش
یک تحلیلگر اقتصادی در چین گفت که مقالات نوشته شده در دیگر کشورها، مانند کره جنوبی، درباره اقتصاد کره شمالی اغلب دارای نرخ‌های مبادله مختلفی برای وون کره شمالی هستند. او گفت: «این به خاطر تغییر دائمی ارزش وون کره شمالی است.» او افزود «اگر می‌خواهید گزارش درستی درباره اقتصاد کره شمالی بدهید، بهتر است از یوان چین یا دلار آمریکا به عنوان معیار استفاده کنید. این مطمئن‌ترین شیوه است.» کره شمالی در دسامبر 2009، رسماً یک وون باز ارزشگذاری شده چاپ کرد. دولت اسکناس‌های 10وونی را جایگزین اسکناس‌های هزار وونی کرد، اما به شدت توان مبادله و تبدیل پول قدیمی را محدود کرد. این اقدام امواج هراس را در سراسر کره شمالی پخش کرد. شهروندان برای تبدیل وون نقدشان به یوان چین و دلار آمریکا به بازارهای سیاه یورش بردند. دولت برای دفاع از قواعد پولی جدید شهروندان را با «مجازات بدون بخشش» تهدید کرد و اعلام کرد تنها یک هفته وقت دارند تا به ازای هر نفر حداکثر صد هزار وون قدیمی را با وون جدید مبادله کنند. تصویر کلی کره شمالی شبیه کشورهای سوسیالیستی در بلوک شرقی دهه 1980 است: اقتصاد شدیداً ناکارآمدی که در آن تخصیص منابع و کار نیز توسط حکم‌های حکومتی انجام می‌شدند. ارزها نیز ارزش کمی داشتند و توسط اقدامات مدیریتی سرکوبگرانه برای پایین نگه داشتن مزدها و قیمت‌ها کنترل می‌شدند. در نتیجه هنگامی که ساختارهای سیاسی کوشیدند این سازوکار را اصلاح کنند، فروپاشی رخ داد و آشکار شد که این اقتصادها نمی‌توانند در خارج از پیله سیاسی‌ای که در آن قرار دارند، رقابت کنند. ارزهای از شکل افتاده‌ای که در ابرتورم حوزه نفوذ شوروی منفجر شدند، این درس ارزشمند را دادند که سیاست‌های پولی باید اثرات تعدیل‌کننده داشته باشند. هیچ‌گاه نباید اقدام به کنترل روندهای روبه رشد بازار کرد، زیرا پیامدهای فاجعه‌بار دارد. کره شمالی فهمیده است که جوشه در حد یک داستان خوشایند در برخی حلقه‌های رده بالا باقی می‌ماند. ساختار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی لازم برای انزوا و استقلال کامل از دنیای پیرامون وجود ندارد.
مقایسه اجمالی کره شمالی و جنوبی
ترجمه: عباس شهرابی‌فراهانی
منبع: هفته نامه تجارت فردا
Hits: 0
