مروری بر اقتصاد منابع طبیعی و مدل‌های مطرح‌شده در آن
اقتصاد منابع طبیعی عرضه، تقاضا و تخصیص منابع طبیعی موجود در زمین را بررسی می‌کند. هدف اصلی اقتصاد منابع طبیعی، شناخت بهتر نقش آن در اقتصاد است که به منظور توسعه روش‌های پایدارتر مدیریت این منابع و در جهت تضمین باقی ماندن آن برای نسل‌های آینده صورت می‌گیرد. اقتصاددانان این بخش به منظور توسعه یک اقتصاد پایدار و کارا، تعامل میان اقتصاد و سیستم‌های طبیعی را مطالعه می‌کنند. اقتصاد منابع طبیعی، حوزه‌ای بین‌رشته‌ای در زمینه تحقیقات دانشگاهی علم اقتصاد است که به بررسی ارتباطات و وابستگی متقابل میان اقتصاد انسانی و اکوسیستم‌های طبیعی می‌پردازد و بر روی چگونگی کارکرد یک سیستم اقتصادی در کنار محدودیت‌های زیست‌محیطی منابع طبیعی موجود در زمین تمرکز دارد. مدل‌های اقتصادی باید با ویژگی‌های خاص نهاده‌های منابع طبیعی سازگار باشند. دوره‌های درسی سنتی اقتصاد منابع طبیعی بر روی مدل‌های شیلات، مدل‌های جنگلداری و مدل‌های استخراج مواد معدنی تاکید کرده‌اند. در سال‌های اخیر اهمیت منابع دیگری مانند هوا، آب، آب و هوای جهانی و منبع زیست‌محیطی، در سیاستگذاری‌ها در حال افزایش است. بخش‌های اقتصاد و سیاست، بر روی جنبه‌های انسانی ایجادکننده مشکلات زیست‌محیطی تمرکز می‌کنند. حوزه‌های سنتی اقتصاد محیط زیست و منابع طبیعی موضوعاتی مانند نظریه رفاه، کنترل آلودگی، استخراج منابع و ارزش‌گذاری غیربازاری و همچنین پایان‌پذیری منابع، پایداری، مدیریت زیست‌محیطی و سیاست زیست‌محیطی را شامل می‌شود. موضوعات پژوهشی مطالبی مانند اثرات زیست‌محیطی فعالیت‌های کشاورزی، حمل‌و‌نقل و شهرنشینی، کاربرد زمین در کشورهای فقیر و صنعتی، تجارت بین‌الملل و محیط زیست، تغییرات آب‌و‌هوا و پیشرفت‌های روش‌شناختی در ارزش‌گذاری غیربازاری را شامل می‌شود. برای مثال، قانون هتلینگ، مدل اقتصادی سال 1935 میلادی است که توسط هارود هتلینگ مطرح شده و مدیریت منابع تجدید‌ناپذیر را مورد بررسی قرار داد. این مدل نشان می‌دهد تحت ثبات سایر شرایط اقتصادی، بهره‌برداری کارآمد و موثر از یک منبع تجدید‌ناپذیر و غیرقابل افزایش، باعث تخلیه آن منبع می‌شود. مطابق این قانون، این امر منجر به افزایش قیمت خالص «نرخ هتلینگ» مربوط به منبع می‌شود که به صورت سالانه و با نرخی برابر با نرخ بهره افزایش یافته و کمبود روزافزون موجود در منابع را منعکس می‌کند. تعداد منابع تجدید‌ناپذیر غیر‌آلی (مانند مواد معدنی) کم بوده و بیشتر منابع می‌توانند از طریق بازیافت و استفاده از جایگزین برای محصولاتی با کارکرد محدود، تجدید شوند. وُگلی نیز بیان کرده است توسعه یک منبع معدنی در پنج مرحله اتفاق می‌افتد: 1- این مرحله حد عملیاتی جاری (نرخ تولید) نام دارد و توسط نسبت منبع ذخیره‌ای که پیش از این تخلیه شده، کنترل شده است. 2- حد توسعه متمرکز، که به‌وسیله سبک و سنگین کردن سرمایه‌گذاری ضروری رو به رشد و تحقق هر چه سریع‌تر بازده، مدیریت می‌شود. 3- حد توسعه گسترده، که در آن استخراج از منابع شناخته‌شده‌ای که در گذشته اقتصادی نبوده‌اند، آغاز شده است. 4- حد اکتشاف، که در آن نتایج تحقیق در زمینه ذخایر (منابع) جدید به کار گرفته شده و همچنین هزینه هر واحد استخراج‌شده، بسیار نامشخص است و به ناچار هزینه شکست باید با کشف منابع قابل استفاده با هزینه‌های حدی استخراجی پایین‌تر از سه مرحله بالا تعدیل شود. 5- حد فناوری که با چهار مرحله اول در تعامل است.
پیشینه
مفهوم منابع دائمی یک مفهوم نسبتاً پیچیده است، زیرا همواره همراه با مواردی مانند ظهور فناوری جدید (اغلب بهبود کاراتر)، نیازهای جدید و در درجه کمتر همراه با اقتصاد جدید (تغییر در قیمت مواد و تغییر در هزینه‌های انرژی و …) تغییر می‌کند. از یک سو، یک ماده (و منبع آن) می‌تواند در دوره‌ای با کمبود مواجه شده و به یک ماده استراتژیک و مهم تبدیل شود (بحران تهی شدن ناگهانی معدن)، اما از سوی دیگر، ماده مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و در صورتی که منبع آن قبلاً دائمی نبوده است، در روند دائمی شدن قرار می‌گیرد. برخی از پیچیدگی‌های موثر بر معادن مواد، موارد زیر را شامل می‌شود: میزان بازیافت، در دسترس بودن جایگزین مناسب برای ماده در زمینه تولیدات با کارکرد پایان‌پذیر و برخی عوامل کم‌اهمیت دیگر. منابع انبوه مواد یکی از بهترین نوع منابع است. یک منبع زمانی انبوه است که مواد آن تاکنون مورد استفاده کمی قرار گرفته باشند. از نمونه‌های آن خاک رس محتوی میزان بالای آلومینیوم است. منابع انبوه کاملاً مشابه منابع دائمی هستند. مبنای ذخیره بخشی از منبع شناخته‌شده است که قابلیت دارد در زمانی فراتر از آنچه تکنولوژی حال حاضر ثابت شده و اقتصاد در حال عمل است، به صورت اقتصادی در دسترس باشد. منابع شناخته‌شده منابعی هستند که مکان، درجه، کمیت و کیفیت آنها توسط شواهد زمین‌شناسی مشخص، شناخته شده یا تخمین زده شده است. فناوری جدید، دنیای مواد معدنی را با قدرت هرچه بیشتر تحت تاثیر قرار می‌دهد. در حال حاضر تعداد منابع دائمی بیشتر و بیشتر بوده و تعداد منابع تجدید‌ناپذیر یا مواد استراتژیک و مهم کم است. برخی از مواد مانند نمک، سنگ و خاک رس دارای منابع دائمی هستند. با کمک تکنولوژی جدید الماس مصنوعی به فهرست منابع دائمی افزوده شد، زیرا آنها می‌توانند به راحتی توسط توده کربن ساخته شوند.
منابع دائمی می‌توانند به منابع باستانی تبدیل شوند. منبع باستانی منبعی است که تقاضایی برای ماده استخراجی آن وجود نداشته یا این تقاضا اندک باشد. یک ماده منسوخ و قدیمی است که بشر دیگر به آن نیاز ندارد.
اقتصاد محیط زیست
اقتصاد محیط زیست زیرشاخه‌ای از رشته اقتصاد است که با مسائل محیط‌زیستی سر و کار دارد. به نقل از اداره ملی برنامه تحقیقات اقتصادی اقتصاد محیط زیست: اقتصاد محیط زیست متعهد می‌شود مطالعات نظری و تجربی اثرات اقتصادی سیاست‌های زیست‌محیطی ملی و محلی در سراسر جهان را انجام دهد، این مطالعات شامل موضوعات مشخصی مانند هزینه‌ها و منافع سیاست‌های زیست‌محیطی جایگزین برای مقابله با آلودگی هوا، کیفیت آب، مواد سمی، مواد زائد جامد و گرم شدن کره زمین هستند. اقتصاد محیط زیست از اقتصاد زیست‌محیطی متمایز شده و بر اقتصاد به عنوان زیرمجموعه‌ای از اکوسیستم تاکید می‌کند که بر حفظ سرمایه‌های طبیعی تمرکز کرده است. بررسی صورت‌گرفته توسط اقتصاددانان آلمانی نشان داد اقتصاد محیط زیستی و اقتصاد زیست‌محیطی دو مکتب مختلف برگرفته از تفکر اقتصادی هستند و اقتصاددانان محیط زیست بر پایداری «قوی» تاکید کرده و این گزاره که «سرمایه‌های طبیعی می‌توانند جایگزین سرمایه‌های انسانی ساخته‌شده شوند» را رد کرده‌اند.
مفاهیم مرتبط با اقتصاد محیط زیست
شکست بازار
در مرکز اقتصاد محیط زیست مفهوم شکست بازار قرار دارد به این معنا که بازارها در تخصیص بهینه منابع شکست خواهند خورد. همان‌طور که در کتاب اقتصاد محیط زیست هانلی، شوگرن و وایت در سال 2007 میلادی بیان شده است: شکست بازار زمانی اتفاق می‌افتد که بازار منابع کمیاب را برای تولید بیشترین میزان رفاه اجتماعی تخصیص نمی‌دهد.
پیامد خارجی
پیامد خارجی زمانی وجود دارد که انتخاب صورت‌گرفته توسط یک فرد طی روندی که در قیمت بازار محاسبه نشده است بر روی سایر افراد جامعه تاثیر می‌گذارد. به عنوان مثال: بنگاه تولیدکننده، میزانی از آلودگی را ساطع می‌کند که به طور معمول در هزینه‌های واردشده به دیگر افراد جامعه محاسبه نمی‌شود. در نتیجه آلودگی ممکن است در سطحی بیشتر از حد کارآمد اجتماعی اتفاق بیفتد.
محصولات مشترک و کالاهای عمومی
زمانی که جلوگیری از دستیابی برخی از افراد به منابع محیط زیست، پرهزینه باشد، منابع منبع مشترک نامیده می‌شوند (زمانی که رقابت برای منابع وجود دارد، به صورتی که استفاده یک نفر از منابع، فرصت دیگران را برای استفاده از آن کاهش می‌دهد) یا کالای عمومی (زمانی که استفاده از منابع غیررقابتی است). در هر حالت به احتمال زیاد تخصیص بازار ناکارآمد خواهد بود.
ارزش‌گذاری
بررسی ارزش اقتصادی محیط زیست یکی از موضوعات اصلی در این زمینه است. استفاده‌های کاربردی مستقیم و غیرمستقیم دربر گیرنده منافع ملموس به‌دست آمده از منابع طبیعی یا خدمات اکوسیستم هستند. ارزش‌های غیرکاربردی منابع شامل وجود، اختیار و ارزش میراث است. به عنوان مثال ممکن است برخی از افراد ارزشی را برای وجود مجموعه متنوعی از گونه‌ها قائل باشند، بدون در نظر گرفتن این مساله که از دست رفتن یک گونه چه تاثیری بر روی اکوسیستم خواهد گذاشت. وجود این گونه‌ها در محیط می‌تواند یک ارزش اختیار را به عنوان امکان استفاده از آن برای برخی از اهداف انسانی، به همراه داشته باشد. افراد ممکن است برای توانایی ترک یک محیط بکر برای فرزندان‌شان ارزش قائل شوند.
منابع:
1-http://en.wikipedia.org/wiki/Natural_resource_economics
2-http://en.wikipedia.org/wiki/Environmental_economics
Hits: 0
