بانک نهادی اقتصادی است که وظیفه‌هایی چون تجهیز و توزیع اعتبارات، عملیات اعتباری، عملیات مالی، خرید و فروش ارز، نقل و انتقال وجوه، وصول مطالبات اسنادی و سود سهام مشتریان، پرداخت بدهی مشتریان، قبول امانات، نگهداری سهام و اوراق بهادار و اشیای قیمتی مشتریان، انجام وظیفهٔ قیمومیت و وصایت برای مشتریان، انجام وکالت خریدیا فروش را بر عهده دارند.
وظایف بانک مرکزی عبارتست از انتشار اسکناس و تنظیم حجم پول در گردش، نگهداری فلزات گرانبها و ارزهای متعلق به دولت، نگهداری ذخایر قانونی و موجودی نقدی بانکهای تجاری، ایجاد امکانات اعتباری برای بانکهای تجاری، انجام دادن عملیات تصفیه حساب بین بانکها، صندوقداری و نمایندگی مالی برای عملیات بانکی دولت، اجرای سیاست پولی و کنترل حجم اعتبارات. این بانک مسؤولیت کنترل شبکه بانکی و اداره سیاست پولی ثبات را بر عهده دارد. این بانک، بانکها را در جهت ارائهٔ خدمت و هماهنگی با اقتصاد به فعّالیت وامیدارد.
پیشینه
کهن‌ترین شکل بانکداری مربوط به دوران هخامنشیان و در میانرودان (بخشی از ایران آن زمان) است که در آنجا یهودیان عهده‌دار امور بانکداری بوده‌اند. مدارکی از این ناحیه به دست آمده‌است که کاملا حکم چک را دارند. واژهٔ «بانک» نیز در آن زمان به کار می‌رفته‌است و واژه «چک» نیز از آن روزگار تا به امروز باقی مانده‌است. در نوشته‌های ساسانیان به زبان پهلوی به واژه چک برمی‌خوریم و همین واژه از ایران به دیگر نقاط جهان راه یافته‌است.
تاریخچه بانکداری مدرن
ریشه بانکداری به معنای امروزی این کلمه، می‌توان در دوره رنسانس ایتالیا ودر شهرهای ثروتمند آن درشمال مانند فلورانس، ونیس و ژنووا یافت. خانواده‌های باردی و پروزی در ۴ میلادی بانکداری را در فلورانس با توضیع شعبات در بسیاری از بخشهای دیگر اروپا گسترش دادند. و شاید مشهورترین بانک ایتالیا، بانک medici، باشد که توسط جیووانی مدیسی در سال ۱۳۹۷ تاسیس شد. اولین بانک سرمایه گذاری ایالتی شناخته شد،بانک سنت جورج (به ایتالیایی: Banco di san Giorgio) در ژنووا ایتالیا در سال ۱۴۰۷، تاسیس شد.
منشا کلمه بانک
واژهٔ بانک در زبان انگلیسی میانه از زبان فرانسوی میانه (banque)، و آنهم از واژه ایتالیایی قدیمی banca، وآن نیز از واژه آلمانی بسیار قدیمی banc،bank،”bench.counter” گرفته شده‌است.
Beachها (نیمکت‌ها) بعنوان میزها یا شمارشگرهای مبادله در حین دوره رنسانس توسط بانکداران فلورانتین مورد استعمال قرار می‌گرفتند که مذاکرات ومبادلاتشان را پشت میزهایی انجام می‌دادند که با رومیزیهای سبز رنگ پوشیده شده بود.
یکی از قدیمی ترین موارد مشاهده شد که نشان دهندهٔ فعالیتهای تبدیل پولی بود، سکه درهم نقره یونان است که از مستعمرهٔ ترابزون یونان باستان در دریای سیاه، ترابزون کنونی، پیش از میلاد، می‌باشد که در موزهٔ برینتانیا در لندن به نمایش گذاشته شده‌است. این سکه نشان می‌دهد که میز یک بانکدار (تراپزا) مملو از سکه بود، که جناسی از نام شهر می‌باشد. درحقیقت، حتی در زمان حاضر دریونان امروزی، واژه trapeze (تراپزا)به معنی یک میز می‌باشد وهم به معنی بانک. ریشهٔ احتمالی این واژه سانسکریت bayaya یعنی هزینه و onka یعنی محاسبه bayaya-onka گرفته شده‌است.
این واژه همچنان در بنگلادش مورد استعمال قرار میگرد که یکی از زبان‌های کودکی سانسکریت است. این محاسبات هزینه، بزرگترین بخش قراردادهای ریاضی است که توسط ریاضیدانان هندی در اوایل سال ۵۰۰ پیش از میلاد نوشته شد.
تعریف بانک
تعاریفی که از یک بانک ارائه می‌شود از کشوری به کشور دیگر متفاوت است.
انگلستان
طبق قوانین معمول انگلیسی، یک بانکدار به عنوان فردی تعریف شده‌است که دارای شغل بانکداری است و مسئولیت‌هایش که به صورت زیر تعیین شده‌است:
- انجام محاسبات جاری برای مشتریان
- جمع آوری چکهای مشتریان
شغل بانکداری در بسیاری از کشورها که قانون متداول انگلیس در آن رایج است از طریق اساسنامه تعریف نشده‌است اما این تعریف طبق قوانین متداول صورت گرفته‌است.
در دیگر حوزه‌های قانون رایج انگلیسی، تعاریف قانونی مختلفی از شغل بانکداری ارائه شده‌است. با توجه به این تعاریف، باید بخاطر داشت که آنها به تعریف شغل بانکداری با هدف قانون گذاری برای آن می‌پردازد، ونه لزوما برای ارائه تعریف کلی. به ویژه، اکثر تعاریف از سوی مراجع قانونی ارائه شده‌است که بیشتر دارای اهداف ورود قانون وپشتیبانی از بانکها هستند تا اینکه بخواهند تعریف و قانونی در زمینه شغل حقیقی بانکداری ارائه دهند. اما در بسیاری از موارد، تعریف قانونی آن، بازتاب دقیقی از تعاریف قانونی متداول است.
ایالات متحده آمریکا
در ایالات متحده آمریکا صنعت بانکداری صنعتی کاملا قانون‌دار با قانونگذاری بسیار دقیق و نکته‌بین است تمامی بانکها با سپردهای تضمین شده ازطریق fdec دارای شرکت نیمه سپرده گذاری فدران fdic بعنوان یک متعادل کننده هستند گرچه سیستم ذخیره فدرالی اولین تعدیل کننده بانکهای ایالتی عضو فدرال است اما اداره ممیزی اسکناس occ اولین تعدیل کننده فدرالی بانکهای داخلی است و اداره نظارت بر پس انداز یا ots اولین تعدیل کننده فدرالی پس‌اندازها می‌باشد.
بانکهای غیر عضو ایالتی از طریق مراکز ایالتی وهمینطور FDIC مورد بررسی قرار می‌گیرند. بانکهای داخلی یک تعدیل کننده اولیه دارد یعنی occ واسطه‌های واجد شرایط و کارگران کمکی توسط MAIC تعدیل می‌شوند هر مرکز تعدیل مجموعه قوانین ومقررات خاص خودش را دارد که بانکها و صندوق‌های ذخیره باید از آنها پیروی کنند.
شورای نظارت بر موسسات مالی فدرال FFIEC درسال ۱۹۷۹ بعنوان یک بدنه بین نمایندگی‌های رسمی که وکالت دارند تا قوانین وسیاست‌گذاریهای واحد معیارها واستانداردها را تعریف کرده شیوه‌های متداول فدرال بر موسسات مالی را گزارش دهد گرچه FFIEC موجب ایجاد درجهٔ بالاتری از تعدیل بین نمایندگی‌ها وشعب بانکها شده‌است قوانین و مقررات تعدیل دائما در حال تغییر است علاوه بر قوانین در حال تغییر تغییرات در صنعت موجب ادغام موسسات ذخیره فدرال FDIC،OTS،MAIC،OCC در هم شده‌است ادارات بسته شده‌اند.
بانکداری
فعالیتهای استاندارد
بانکها به عنوان عامل پرداخت کننده از طریق اجرای چک‌ها یا حسابهای جاری مشتریان، فعالیت می‌کنند که چکهای کشیده شده در وجه مشتریان درآن بانک را پرداخت می‌کنند و چکهای سپرده به حسابهای جاری مشتریان را جمع آوری می‌کنند. همچنین بانکها وجوه مشتریان را از طریق دیگر روشهای پرداخت، نظیر ACH، انتقال مخابره‌ای یا تلگرافی،EFTPOS، ماشین گویای اتوماتیک (ATM)خودپرداز که می‌پردازند.
قوانین
موضوع اصلی، قوانین بانکداری: بانکهای تجاری کنونی دراکثر حوزه‌ها ی قانون گذاری توسط موسسات مستقل از دولت تنظیم و تاسیس شده‌اند و مدارک بانکی ویژه‌ای جهت اداره آن می‌طلبد. قانون بانکداری بر اساس یک تحلیل قرار دادی از روابط بین بانک و مشتری
این قانون دربردارندهٔ حقوق ومقرراتی است که در این رابطه وجود دارد که به صورت زیر است:
مانده حساب بانکی مقام مالی بین بانک و مشتری است زمانیکه حساب دارای اعتبار باشد، بانک این مانده حساب را به مشتری بدهکار می‌شود
بانک قبول می‌کند تا چکهای مشتری را تاحد اعتبار حساب است حساب بیشتری بدون داشتن وکالت از سوی آن مشتری مثلا:یک چک که از سوی مشتری کشیده شده‌است، پولی برداشت نکند.
بانک ممکن است از حساب مشتری بدون داشتن وکالت از سوی آن مشتری مثلا یک چک که از سوی مشتری کشیده شده‌است پولی برداشت نکند.
بانک موافقت می‌کند که چکهای کشیده شده در وحه مشتری را به عنوان نماینده مشتریش جمع آوری می‌کند
بانک دارای این حق است که حسابهای مشتری را با هم ترکیب کنند زیرا هر حسابر تنها یک جنبه از همان رابطه اعتباری است
بانک دارای حق تصرف درمورد جک‌های کشیده شده در وجه مشتری است تا حدی که مشتری به بانک بدهکار باشد
بانک نباید جزئیات معاملات صورت گرفته از طریق حساب مشتری را فاش کند مگر اینکه مشتری موافقت کند که دراین صورت یک وظیفه عمومی جهت فاش کردن بوجود می‌آید، وسودهای بانک آن را می‌طلبد، قانون، آن را تقاضا می‌کند. بانک نباید حساب یک مشتری را بدون هیچ دلیل منطقی ببندد زیرا پرداخت چک‌ها به روش عادی تجاری، تا چندین روز به تعویق می‌افتد برخی از انواع موسسات مالی نظیر جوامع سازندگی واتحادیه‌ها اعتباری ممکن است به صورت بخشی یا تماما معاف از مستلزمات مجوز بانکی باشد و به این ترتیب تحت قوانین مجزایی تدوین و تاسیس شده باشد. الزامات صدور مجوز بانکی در بین حوزه‌های قانونی، متفاوت است
اما به طور کلی به قرار زیر است:
- حداقل سرمایه
- نسبت حداقل سرمایه
- مناسب و صحیح برای حسابداران، صاحبان، مدیران، یا کارمندان ارشد بانک
- تایید طرح تجاری بانکی بعنوان وامی که بقدر
- کافی محتاطانه و قابل پذیرش می‌باشد
خطر پذیری و سرمایه
بانکها با خطرات زیدی جهت انجام فعالیتهای تجاری مواجه‌اند و چگونگی مدیریت و درک این بحران‌ها و خطرات یک راهبرد کلیدی جهت سوددهی می‌باشد و اینکه یک بانک به چه اندازه سرمایه نیاز دارد برخی از خطرات که بانک با آن مواجه‌است به قرار زیر می‌باشد:
- خطر اعتبار و سرمایه
- خطر تسویه پذیری (قابلیت تبدیل به پول)
- خطر بازار
- خطر اعتبار و آبرو
- خطر اقتصاد کلان
بانکها در اقتصاد
عملکردهای اقتصادی
عملکردهای اقتصادی بانکها به قرار زیر است:
- افتتاح حساببصورت اسکناس وحسابهای جاری بصورت چک یا وجه نقد در وجه مشتری
- شبکه بندی وتسویه وجوه
- واسطه گری اعتبار
- اصلاح وتوسعه کیفیت اعتبار
- انتقال سررسید
- تولید پول
بحران بانک
بانکها در معرض اشکالات مختلفی از خطرات وبحران‌ها قرار دارند که سبب ساز بحرانهای سیستماتیک موقتی می‌شود.
گونه‌های بانک داری
- بانکداری شعبه‌ای: فعالیت بانکی با مجوز تأسیس شعبه.
- بانکداری بی‌شعبه: فعالیت بانکی بدون مجوز تأسیس شعبه.
- بانکداری سرمایه‌گذاری: واسطه‌گری مالی در خرید اوراق بهادار دست اول و عرضه به سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه.
- عمده‌بانک‌داری: انجام عملیات بانکی توسط یک بانک برای یک بنگاه مالی یا بانک دیگر.
- خرده‌بانک‌داری: انجام عملیات توسط یک بانک برای بنگاه‌ها و اشخاص.
انواع بانکها
بانکها را می‌توان به انواع مختلف تقسیم کرد از قبیل:
- بانکداری جزئی، که مستقیما با اشخاص وتجارتها ی کوچک سرو کار دارد.
- بانکداری تجاری، که خدمات تجارت بازار متوسط را ارائه می‌دهد
- بانکداری شراکتی، که مربوط به موسسات تجاری بزرگ ومستقل
- بانکداری خصوصی، ؛که خدمات مدیریت سرمایه را برای اشخاص و خانواده‌های دارای ارزش شبکه‌ای بالا فراهم می‌کند
- بانکداری سرمایه گذاری، که مربوط می‌شود به فعالیت‌هایی که در بازارهای مالی انجام می‌گیرد.
اکثر بانکها و موسسات اقتصادی خصوصی سودآور هستند اما برخی از آنها توسط دولت اداره می‌شود، یا سازمان‌های غیرانتفاعی می‌باشد.
انواع بانکهای جزئی
- بانکهای تجاری
- بانکهای توسعه محلی
- اتحادیه‌های اعتباری
- بانکهای ذخیره‌های پستی
- بانکهای خصوصی
- بانکهای خارج از حوزه قانونی
- بانکهای ذخیره
- جوامع سازمانی و بانکهایی که زمان را در بربابر پول، گرو بر می‌دارند
- بانکهای اخلاقی
انواع بانکهای سرمایه
بانکهای سرمایه‌ای که پذیره‌نویسی می‌کنند(برای فروش ضمانت می‌کنند) اوراق بهادار و اوراق قرضه، به داد و ستد حسابهای خودشان می‌پردازند، ایجاد بازار می‌کنند و به شرکتها پیشنهاد فعالیتهای بازار سرمایه نظیر ادغام‌ها وکسب سود را می‌دهند.
بانکهای بازرگان:از دیر باز بانکهایی بودند که ضامن سرمایه گذاری –معاملاتی بودند تعریف امروزی آن اشاره دارد به بانکهایی که برای شرکتها سرمایه را بصورت سهام عرضه می‌کند نه وام. برخلاف شرکتها ی سرمایه مخاطره آمیز، آنها تمایل دارند که در شرکتها یجدید سرمایه گذاری نکنند.
انواع دیگر بانکها
بانکهای مرکزی:که معمولا تحت مالکیت دولت است وبا مسئولیت‌ها قانونی مشابه مدیریت می‌شود نظیرپشتیبانی از بانکهای تجاری یا مدیریت نرخ سود نقدی بهطور کلی آنها که نقدینگی را برای سیستم بانکداری فراهم می‌کنند و به عنوان وام دهنده در آخرین وهله در شرایط بحران عمل می‌کند.
بانکهای اسلامی: به قوانین اسلامی پایبندند ایشکل از بانکداری دور سیاست گذاری‌های صحیحی می‌چرخند که بر قوانین اسلامی استوار است تمامی فعالیتهای بانکداری باید از سود اجتناب کنند
– منبع
Hits: 0
