تاريخچه جوايز كيفيت در جهان

سازمانها به غير از اينكه به طرح يا الگويي براي دستيابي به تعالي سازماني نياز دارند به چار چوب و روشي نيز احتياج داشته باشند تا موقعيت خود را در مسير تعالي شناسايي كنند و براي سرعت دادن به چرخه بهبود اقدام عاجل نمايند تا هر چه سريعتر به موفقيت كه همان برتري رقابتي در جهان امروزي است دست يابند در اين راستا اكثر كشورها اقدام به تدوين مدلي براي ارزيابي نموده اند تا سازمانها را نسبت به ارتقاء تشويق نمايند جوایز ذیل بخشی از اهم مدل های تعالی رایج در دنیا اشاره دارد:

1- جايزه ملي دمينگ Deming Award
در سال 1951 به پاس زحماتي كه دكتر دمينگ پس از جنگ جهاني دوم براي ارتقاء صنعت و كيفيت ژاپن نمود، اتحاديه دانشمندان و مهندسان ژاپن تحت عنوان JUSE (Union of Japanese Scientists and Engineers) جايزه دمينگ را بنيان نهاد. اين جايزه بين المللي بوده و قابل ارائه به كليه كشورهاي جهان مي باشد.
جايزه دمينگ به شركت هايي اعطاء مي شود كه با استفاده از روشهاي آماري و كنترل كيفيت توانسته اند در عملكرد خود بهبود ايجاد نمايند. معيارهاي اصلي اين جايزه كه بر اساس اصول چرخه مديريتي PDCA (برنامه ريزي، اجرا، بررسي و اصلاح) و نتايج تجربيات دستي كه دمينگ در زمينه هاي كنترل كيفيت، مباحث آماري و غيره كه منجر به تحول و انقلاب صنعت ژاپن شده بود، استوار است.
معيارهاي جايزه دمينگ:
1-1 – خط مشي (هوشين) Policies (Hoshin)
چگونه خط مشي سازمان تدوين شده و در سطح آن جاري مي گردد؟
مديريت هوشين در دهه دوم سال 1960 توسط تعدادي از شركت هاي ژاپني به كار رفته شد و در اوايل دهه 1970 به شكل رسمي و گسترده اي مطرح گرديد. اين روش به مسئله همسو سازي و همراستا كردن فعاليتهاي تمام كاركنان در سطح سازمان مي پردازد به نحوي كه نه تنها به اهداف كليدي دست يابند بلكه از قابليت واكنش پذيري سريعي نيز در محيط كسب وكار برخوردار شوند. علاوه بر آن كليه مديران و رهبران را بصورت مشاركت فراگير در برنامه ريزي درگير مي نمايد. بنابراين مديريت هوشين روشي است كه براي تدوين استراتژي سازمان استفاده مي شود.
1-2 سازمان Organization
چگونگي سازمان دهي در واحدهاي مختلف شركت انجام مي گيرد، مسئوليت ها و اختيارات چيست و چگونه عملكرد سازمان مديريت مي شود.
1-3 منابع انساني Human Resources
به منابع انساني چگونه توجه مي شود و براي رشد و توسعه آنها چگونه آموزشهاي لازم انجام مي گيرد مخصوصاً در زمينه هايي كه بر كيفيت تأثير گذار مي باشد.
1-4 اطلاعات Information
چگونگي اين نتايج گردآوري شده مورد استفاده قرار مي گيرد و در سطح سازمان توزيع مي شوند.
1-5 تجزيه و تحليل Analysis
چگونگي مسائل و مشكلات مهم كيفيتي شناسايي شده مورد تجزيه و تحليل قرار مي گيرند و نتايج حاصله باعث بازنگري سيستم مي شود.
1-6 استاندارد سازي فعاليت ها Standardization
چگونگي فعاليت ها و عملكرد مناسب سازمان بر اساس روشهاي اجرايي مناسبي، استاندارد مي شود.
1-7 كنترل Control
روشهاي اجرايي مربوط به كيفيت چگونه باعث حفظ و نگهداري و بهبود سيستم مديريت كيفيت سازمان مي شوند. (مخصوصاً روشهاي كنترل آماري)
1-8 تضمين كيفيت Quality assurance
بررسي كليه مراحل تكوين و شكل دهي محصول از طراحي ،تأمين مواد، توليد، تحويل و ارائه خدمات پس از فروش و پشتيباني ها چگونه انجام مي گيرد.

1-9 نتايج Results
چگونگی اثر بخشي فعاليتها و عملكرد سازمان تعيين مي شود. چگونه شاخصهاي بهبود، كنترل هزينه، ايجاد انگيزه هاي كاري، بهره وري و كارايي تعيين و اندازه گيري مي شوند.
1-10 طرح هاي آينده Future plans
چگونگي نقاط قوت و ضعف ارزيابي مي شود، فرصتها و تهديدها شناسايي شده و چگونگي برنامه ريزي آتي براي ارائه محصول يا خدماتي با كيفيت انجام مي گيرد.
همانطور كه ملاحظه مي شود كانون توجه جايزه دمينگ بر برنامه ريزي، اجرا و بررسي به گونه اي كه معايب و مشكلات بصورت گروهي شناسايي و نهايتاً نسبت به حذف آنها اقدامات اصلاحي مناسب انجام گيرد.
اين جايزه براي نخستين بار به فرايند خود ارزيابي مي پردازد و پس از آن جوايز ديگر اين فرايند را بسط داده به گونه اي كه در مدل EFQM از روش RADAR براي خود ارزيابي استفاده مي شود.

2- جايزه مالكوم بالدريج Malcolm Baldrige Award
تقريباً پس از گذشت سي و پنج سال از اجراي جايزه دمينگ در سال 1987 دولت امريكا به منظور ترغيب سازمانهاي امريكايي براي موفقيت در بازارهاي رقابتي جايزه ملي مالكوم بالدريج را بنيان نهاد. اهدافي كه اين جايزه دنبال مي كند عبارتست از:
2-1- شناسايي افراد و سازمانهايي كه در زمينه اعتلاي سطح كيفيت اقدام به نوآوري و خلاقيت نموده و موفقيتهاي قابل توجهي نيز كسب كرده اند.
2-2- انتشار و ترويج اطلاعات مربوط به خلاقيت ها و نوآوري هاي انجام شده براي ساير سازمانها به عنوان الگوهاي تعالي يافته
2-3- افزايش آگاهيها درباره روشهاي بكار رفته در زمينه تحقق كيفيت
2-4- ترويج فرهنگ بهبود و افزايش بهره وري

معيارهاي اصلي اين مدل عبارتند از:
1- رهبري Leadership
2- برنامه ريزي استراتژيك Strategic Planning
3- تمركز بر مشتري و بازار Customer and Market Focus
4- اطلاعات و تجزيه وتحليل Information and Analysis
5- منابع انساني Human Resource
6- مديريت فرايند Process Management
7- نتايج كسب وكار Business Results

3- جايزه كيفيت استراليا براي تعالي سازماني The Australian Quality Award for Business Excellence
جايزه كيفيت استراليا در سال 1988 به منظور تعالي سازماني و موفقيت در بازارهاي جهاني براي شركتهاي استراليايي ايجاد شده است. معيارهاي اصلي اين جايزه عبارتست از:
1- رهبري Leadership
2- تمركز بر مشتري و بازار Customer and Market Focus
3- داده ها، اطلاعات و دانش Knowledge،Information، Data
4- فرايندهاي برنامه ريزي واستراتژي
Strategy and Planning processes
5- فرآيند، محصولات و خدمات
and products and services Processes
6- كاركنان People
7- نتايج بازار Market results

4- جايزه كيفيت ژاپن Japan Quality Award
علاوه بر جايزه دمينگ كه ژاپني ها آنرا بنيان نهاده بودند، جايزه ديگري نيز ويژه كشور ژاپن در سال 1977 با هدف توسعه سازمانها و ايجاد رقابت و افزايش بهره وري تأسيس شد اساس آن بر اصول زير استوار است:
1- رهبري Leadership
2- مشاركت و استفاده از اطلاعات Sharing & utilization of information
3- توسعه و استقرار استراتژي Development & deployment of strategy
4- توسعه منابع انساني Development of human resources
5- مديريت فرآيند Process Management
6- درك از مشتري / بازار Understanding of customer/ market
7- نتايج تجاري Business Results
8- رضايت مشتري customer satisfaction

5- جايزه ملي كيفيت اروپايي European Foundation for Quality Management
در اواخر دهه 90-1980 شركتهاي برجسته اروپاي غربي اقدام به تأسيس بنياد كيفيت اروپا نهاده و با توجه به ابتكارهاي ژاپن و امريكا آنها نيز نياز به ارتقاي كيفيت و تعالي سازمانهاي اروپايي را احساس كردند. در نتيجه در سال 1992 جايزه كيفيت EFQM را بنيان نهادند. اهداف اصلي كه اين بنياد دنبال مي كرد عبارتند از:

• فراگير كردن كيفيت
• دست يابي به قابليت رقابتي بيشتر
• افزايش مسئوليت اجتماعي براي سازمانها
• افزايش رضايت عموم از عملكرد سازمانها

اين جايزه بر اساس 9 معيار اصلي زير استوار است:
1- رهبري Leadership
2- خط مشي و استراتژيPolicy and strategy
3- كاركنان People
4- منابع و شركاء Partnership and Resources
5- فرايندها Processes
6- نتايج مشتري People Results
7- نتايج كاركنان Customer Results
8- نتايج جامعهSociety Results
9- نتايج كليدي عملكرد Key performance Results
از جمله نكات مثبت و خوب جايزه EFQM تقسيم معيارها به دو دسته توانمند سازها و نتايج مي‏باشد. به نحوي كه 5 معیار اول مدل عواملی هستند که سازمان را برای رسیدن به نتایج عالی، توانمند می‏سازند و 4 معیار مابقی نتایجی هستند که سازمان سرآمد در حوزه های مختلف به آنها دست پیدا می‏کنند و دستاوردهای حاصل از اجرای مناسب توانمندسازها هستند . بنابراين مي توان گفت كه EFQM در واقع تلفيقي از جايزه دمينگ و مالكوم بالدريج است.

6- ساير جوايز ملي كيفيت در جهان
در اين قسمت فقط به بعضي عناوين جوايز كيفيت كشورهاي پيشرفته و در حال توسعه كه آنها را براي ارتقاء سازمانها و نهايتاً موفقيت در بازارهاي جهاني بنيان نهاده اند، اشاره مي شود.
6-1- جايزه ملي كيفيت نيوزلند Newzealand National Quality Award
نيوزلند در سال 1993 اقدام به تأسيس اين جايزه نمود كه بر اصول جايزه ملي مالكوم بالدريج استوار است.

6-2- جايزه تعالي سازماني تاتا TATA Business Excellence
6-3- جايزه كيفيت سويس
6-4- جايزه كيفيت ايتاليا
6-5- جايزه كيفيت دوبي
6-6- جايزه كيفيت فرانسه تحت عنوان MFQ
6-7- جوايز ملي كيفيت راجيو گاندي
6-8- جايزه كيفيت بريتانيا
6-9- جوايز ملي بهره وري وتعالي سازماني ايران
وزارت صنايع و معادن ايران اقدام به پياده سازي طرح جايزه ملي بهره وري وتعالي سازماني ايران نموده است. اهداف اصلي آن ايجاد فضاي رقابتي جهت تعالي سازمانها، تشويق آنها براي انجام عمليات خود ارزيابي وشناخت نقاط قوت و نواحي قابل بهبود خود، ايجاد فضاي لازم براي تبادل تجربيات موفق سازمانها مي باشد اين مدل معيارهاي نه گانه EFQM را پوشش مي دهد.
جوايز و لوح هايي كه به سازمانهاي متعالي اهدا مي شود به شرح زير است:
1- گواهي تعهد به تعالي
2- تقدير نامه براي تعالي
3- تنديس بلورين
4- تنديس سيمين
5- تنديس زرين

7- نگاه كلي بر جوايز كيفيت
همانطور كه ملاحظه مي شود اكثر كشورها با هدف رشد و ارتقاء سازمان به منظور دستيابي به سود بيشتر و كسب وكار تجاري موفق تر اقدام به طرح ريزي جوايز مختلفي نمودند آنچه به نظر مي رسد اين است كه همه آنها اصول مديريت را لحاظ نموده، بر برنامه ريزي صحيح با توجه به كاركنان شناخت مشتريان و بازار توجه داشته و به اجراي صحيح تأكيد كرده اند و نهايتاً اينكه نتايج عملكرد فعاليتها و فرآيندها در تمامي مقوله ها اندازه گيري شده تا در جهت بهبود مداوم و دستيابي به تعالي اقدام شود.
پياده سازي و اجراي موفق كيفيت اين مدل ها منوط به ايجاد بستر و نهايتاً فرهنگ سازي مباحث كيفيت مطابق با روند تكاملي كيفيت سازمان مي باشد از همين رو است كه در مدلهاي مختلف سعي شده است كه معيارها بر اساس فرهنگ و نگرش آن جامعه طرحريزي شود با اين هدف كه فرهنگ كيفيت در سازمان جاري شده و توسعه يابد.
به همين ترتيب كاربردي بودن مدل با توجه به شرايط و مشكلاتي كه هر كشور يا منطقه با آن روبرو است نيز حايز اهميت مي باشد. لذا طراحان مدل سعي نموده معيارهايي را انتخاب كه با وضعيت زماني، مكاني و اقتصادي كشور همچنين نيازهاي سازمانها هماهنگ باشد. به همين دليل است كه جوايز گوناگون اختلافات جزئي در معيارهاي اصلي يا فرعي دارند ولي همه آنها بر اهداف و اصول مشتركي استوار هستند.

منبع

بازدیدها: 0