مقدمه: اکثر فعالان بازار سرمایه با سایت بسیار مفید و آموزنده Investopedia آشنایی دارند. متن زیر طبقه بندی جالبی است که این سایت از فاینانس، سرمایه گذاری و بیمه اسلامی کرده است و امید است که مورد استفاده خوانندگان عزیز دانشنامه اقتصاد قرار بگیرد.
الف: فاینانس اسلامی
فاینانس اسلامی به فرایندی اشاره می کند که شرکتهای مختلف که از جمله آنها بانکها می باشند برای عملیات فاینانس خود از روشهایی استفاده می کنند که با قوانین دین اسلام مطابقت دارند.همچنین است وقتی که صحبت از سرمایه گذاری به میان می آید تنها در زمینه هایی سرمایه گذاری مجاز است که از نظر شرع وارد شدن به آن حوزه ها بلا اشکال می باشد.
علیرغم قدمت طولانی فاینانس اسلامی، مطرح شدن مجدد آن به اوایل 1960 بر می گردد و عده ای دلیل اصلی را افزایش بهای نفت و در آمد سرشار کشورهای مسلمان صادر کننده نفت و به تبع آن تقاضا ی روز افزون برای فاینانس و سرمایه گذاری اسلامی می دانند.
هسته مرکزی فاینانس اسلامی را سه عنصر زیر تشکیل می دهند.
تقسیم ریسک وسود سرمایه گذاری (risk sharing as part of raising capital)
اجتناب از ربا (usury)
اجتناب از غرر (uncertainty)
از نظر اسلام، فاینانس اسلامی نیز وسیله ای برای رسیدن به مقاصد مورد نظر این دین یا مقاصد شریعت می باشد و آشنایی با مقاصد شریعت در بسیاری موارد راهنمای خوبی برای تشخیص فاینانس اسلامی از فاینانس غیر اسلامی است.
در حالت کلی فاینانس اسلامی را می توان به چهار مقوله زیر تقسیم کرد.
1. تقسیم سود و زیان یا مضاربه (Profit-and-loss sharing contracts)
2. مشارکت (Partnership and joint stock ownership)
3. اجاره (Leasing)
4. سلم و استصناع (Islamic Forwards)
بر اساس قرارداد مضاربه بانک سپرده های سرمایه گذاران را به نمایندگی از آنها در زمینه های مختلف سرمایه گذاری می کند و سود و زیان را با آنها، به نسبتی که از قبل مشخص شده است شریک می شود .اما قرارداد مشارکت به سه حالت زیر قابل اجرا می باشد.
· مشارکت کاهنده (Declining-Balance Shared Equity)
این نوع مشارکت که بیشتر برای خرید خانه از آن استفاده می شود به این صورت است که موسسه مالی با مشتری خود بصورت شراکتی خانه ای را می خرند و با پرداخت مداوم اقساط توسط مشتری، درصد سهم مشتری افزایش و درصد سهم بانک کاهش می یابد تا اینکه مشتری مالک صد در صد خانه می شود.
· اجاره به شرط تملیک (Lease-to-Own)
این نوع مشارکت به این صورت است که موسسه مالی معمولا در صد بالایی از (اگر نه همه) بهای مثلا خانه را می پردازد و با مشتری توافق می کند که بعد از اتمام تمام اقساط اجاره که شامل اصل و سود پول بانک است خانه را به او بفروشد (به مالکیت او در بیاورد)
· مرابحه (Installment (Cost-Plus) Sale)
در این حالت موسسه مالی مثلا خانه ای را که مشتری پسندیده است می خرد و به قیمت بالاتری که شامل سود بانک هست به مشتری بصورت نسیه می فروشد. در قرارداد مرابحه شرط است که خریدار از قیمت خرید مطلع باشد و چنین شرطی جاری است و با توجه به مجاز بودن فروش نسیه، شبه ربوی بودن هم بر آن وارد نمی باشد.
در اجاره حق استفاده از یک دارایی برای مدت زمان مشخصی به فرد دیگر فروخته می شود. یکی از شروط اساسی این است که اجاره دهنده مالک دارایی مورد نظر در طول مدت اجاره باشد. در حالت خاصی ممکن است شرط شود که موجر دارایی مورد نظر را به بهای مشخصی به مستاجر بفروشد.
سلم و استصناع از قرادادهای خاصی هستند که با وجود غرر مجاز شمرده شده اند. قبلا گفتیم که هسته اصلی فاینانس اسلامی اجتناب از ربا، غرر و تقسیم سود و زیان سرمایه گذاری می باشد. در این قراردادها پول ابتدا پرداخت می شود ولی کالای خریداری شده در سلم و محصول ساخته شده در استصناع بعدا تحویل داده می شوند.
ب : سرمایه گذاری اسلامی
در اینجا به دو مورد از سرمایه گذاریهای مجاز از نظر اسلامی اشاره می شود.
سهام شرکتها
از نظر شریعت اسلام سرمایه گذاری در سهام شرکتها مجاز می باشد مگر اینکه این شرکتها به فعالیتهایی مثل تولید مشروبات الکلی، وام دهی های ربوی و از این قبیل که از نظر شریعت اسلام مجاز نمی باشند مشغول باشند.
صندوقهای با در آمد ثابت
سرمایه گذاری بازنشستگی (Retirement Investments)
از آنجاییکه اکثر افراد بازنشسته می خواهند درآمد ثابتی داشته باشند و از طرفی هم سرمایه گذاری در اوراق بدهی با درآمد ثابت مجاز نمی باشد انواع خاصی از سرمایه گذاریها در املاک و مستغلات به صورت مستقیم یا اوراق بهادار سازی شده تدارک دیده شده اند تا بدون اینکه مشکل شرعی داشته باشد پاسخگوی نیاز این دسته از افراد باشند.
· صکوک (Sukuk )
در نوع خاص این اوراق که صکوک اجاره باشد ناشر گواهی های مالی را به پشتوانه بخشی از داراییهای خود به گروهی از سرمایه گذاران می فروشد و سپس همان داراییها را از آنها اجاره می کند. این اجاره بها می تواند مبلغ ثابتی بوده و یا به شاخصی مثل LIBOR ارتباط داده شود. معولا برای انجام این فرایند ناشر اقدام به تاسیس SPV یا Special purpose vehicles می کند و همچنین متعهد می شود که در سررسید گواهی های مالی را به مبلغ اسمی از سرمایه گذاران خریداری کند.
ج: بیمه اسلامی یا تکافل
بیمه متعارف کنونی از نظر شریعت غیر مجاز می باشد. دو دلیل مهم برای غیر مجاز بودن آن به شرح ذیل می باشند. اول اینکه بیمه کننده بهای چیزی را می پردازد که ممکن است اتفاق بیفتد و ممکن هم است اتفاق نیفتد. به عبارت دیگر مفهوم غرر در اینجا مطرح می شود. دلیل دوم اینکه شرکتهای بیمه در سرمایه گذاریهای خود به مواردی از جمله سرمایه گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت متوسل می شوند که از نظر شرع مجاز نمی باشند.
در بیمه اسلامی یا تکافل، افراد در یک صندوق همگانی پول خود را می گذارند تا در صورت نیاز یکی از برادران دینی آنها، مبلغی طبق شرایط بیمه شده پرداخت شود و مابقی پول پرداخت نشده صندوق در آخر سال مالی متعلق به همه بیمه گذاران است، برخلاف بیمه متعارف که شرکتهای بیمه مالک پول پرداخت نشده می شوند.
Hits: 0
