خاورمیانه قربانی بحران آب – کدام کشورها در نتیجه کم‌آبی بیشترین آسیب را متحمل می‌شوند؟
تغییرات جوی و افزایش دمای هوا تاثیرات مخربی روی دسترسی به منابع آب در کره زمین دارد و همین مساله می‌تواند رشد اقتصادی دنیا را تحت تاثیر قرار دهد. کاهش دسترسی به منابع سالم آب در کشورهایی که در معرض افزایش دما قرار دارند می‌تواند مشکلات زیادی را برای مردم ایجاد کند. کشورهای آسیب‌پذیر در خاورمیانه و جنوب آفریقا قرار گرفته‌اند که هم‌اکنون هم با بحران خشکسالی مواجه هستند و تشدید این وضعیت می‌تواند آسیب‌های زیادی به اقتصاد و زندگی مردم وارد کند.
طبق گزارش اخیر بانک جهانی با عنوان تغییرات جوی، آب و اقتصاد؛ در نتیجه افزایش دمای زمین نرخ رشد اقتصادی در اغلب کشورهای دنیا کاهش خواهد یافت، البته کاهش نرخ رشد اقتصادی دنیا در اثر این مساله چشمگیر نیست. زیرا کشورهایی که بیشترین افت نرخ رشد اقتصادی را در نتیجه کاهش دسترسی به آب تجربه می‌کنند نقش کمی در اقتصاد دنیا دارند و در مقابل کشورهای اروپای غربی و آمریکای شمالی نه بحران کم‌آبی و نه شوک منفی بزرگی را در اقتصادشان تجربه نخواهند کرد.
آسیا و خاورمیانه در معرض خطر هستند
طبق این گزارش در برخی از مناطق و قاره‌های دنیا میزان کاهش نرخ رشد اقتصادی تا سال ۲۰۵۰ میلادی به بیش از شش درصد هم می‌رسد در حالی که کشورهایی از قبیل آمریکا شاهد کاهش 0.02 درصدی نرخ رشد اقتصادی خواهند بود. تا سال ۲۰۵۰ دسترسی به منابع آب در بسیاری از شهرهای دنیا تا دوسوم سطح کنونی کاهش می‌یابد که دلیل این مساله را می‌توان کمتر شدن سطح آب سالم و قابل آشامیدن در دنیا و افزایش میزان تقاضا برای آب در بخش کشاورزی و انرژی دانست. کاهش دسترسی به آب سالم می‌تواند سبب شود تا مردم برای تامین آب آشامیدنی زمان زیادی را صرف کنند و این زمانی است که می‌تواند صرف کار یا تجدیدقوا به منظور افزایش بهره‌وری ساعات کاری شود. از طرف دیگر مناطقی که هم‌اکنون با مشکل کم‌آبی مواجه هستند و کشاورزی و اقتصاد آنها در نتیجه کم‌آبی آسیب دیده است، در سال‌های آینده بیشترین آسیب اقتصادی و اجتماعی را متحمل می‌شوند. درگرفتن جنگ‌هایی برای تامین منابع آب در کشورهای مختلف و حتی بین ساکنان یک منطقه در یک کشور خاص یکی از مشکلاتی است که دنیا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مهاجرت یکی دیگر از معضلات اجتماعی خواهد بود و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۵۰ میلادی بالغ بر ۵۰ درصد از مردم خاورمیانه و آسیای مرکزی و جنوبی برای دسترسی به آب سالم و آشامیدنی مجبور به مهاجرت شوند که این مهاجرت هم برای کشور مبدأ و هم برای کشور مقصد آسیب‌رسان است.
جیم یونگ کیم رئیس بانک جهانی در مورد این گزارش می‌گوید: کمبود منابع آب تهدیدی بزرگ برای رشد و پایداری اقتصادی در دنیاست و تغییرات جوی هم باعث شده تا این مشکل در دنیا بزرگ‌تر شود. کشورهای دنیا باید برای مقابله با این مشکل سیاست‌های مصرفی را تغییر دهند و در جهت مدیریت اصولی‌تر و بهتر منابع آب در کشور گام بردارند. اصلاح الگوی مصرف به خصوص در بخش کشاورزی یک ضرورت است زیرا هم‌اکنون ۷۰ درصد از منابع آبی در کشورها در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
او ادامه داد: برخی از مناطق پرجمعیت دنیا در نتیجه این تغییرات جوی سال‌ها رشد منفی اقتصادی را تجربه خواهند کرد مگر اینکه از همین امروز سیاست‌های خود در جهت مدیریت منابع آبی را اصلاح کنند. مناطقی که بیشترین آسیب را در نتیجه کمبود آب متحمل خواهند شد در آسیای مرکزی، آسیای شرقی، خاورمیانه و جنوب صحرای آفریقا واقع شده‌اند. این در حالی است که کشورهای آمریکای شمالی، آمریکای لاتین، اروپا و استرالیا هیچ تاثیر منفی و مخربی از افزایش دمای زمین و خشکسالی ناشی از آن نمی‌بینند و تاثیر منفی در رشد تولید ناخالص داخلی آنها در نتیجه کم‌آبی ایجاد نمی‌شود.
بدترین و بهترین سناریو
سناریوهای مختلفی در مورد اثرات منفی افزایش دمای زمین و کمبود منابع آبی در دنیا ارائه می‌شود ولی بدترین حالت و بهترین حالتی که در نتیجه تغییرات جوی در زمین ایجاد می‌شود به قرار زیر است. در بدترین حالت کشورهای خاورمیانه شاهد کاهش ۱۴ درصدی تولید ناخالص داخلی خواهند بود در حالی که کشورهای جنوب صحرای آفریقا و آسیای مرکزی کاهش بیش از ۱۰درصدی رشد تولید ناخالص داخلی را تجربه خواهند کرد. در بهترین حالت هم نرخ رشد اقتصادی کشورهای خاورمیانه 6.02 درصد کاهش خواهد یافت و کشورهای جنوب صحرای آفریقا شاهد کاهش بیش از 0.02 درصدی تولید ناخالص داخلی خواهند بود. اما کشورهای آفریقای مرکزی، آسیای مرکزی، شرق آسیا و جنوب شرق آسیا رشد مثبت اقتصادی را تجربه می‌کنند. تا سال ۲۰۵۰ رشد اقتصادی در نتیجه تغییرات جوی حداکثر 0.09 درصد افزایش خواهد یافت و در بدبینانه‌ترین حالت با افت 0.5 درصدی رشد همراه خواهد بود.
مدیریت مصرف اصلی‌ترین راه مقابله با بحران
سرمایه‌گذاری در ایجاد اقتصادهای دوستدار محیط زیست و اقتصادهایی که مصرف بهینه آب در بخش خانگی، صنعتی و کشاورزی دارند یکی از راه‌هایی است که به کاهش مشکلات کم‌آبی در دنیا و هزینه کمبود منابع آبی روی اقتصاد می‌انجامد. به همین دلیل سرمایه‌گذاری در اصلاح روند توزیع و تخصیص منابع آبی در دنیا، افزایش بهره‌وری مصرف آب، بهبود زیرساخت‌های صنعت آب و تامین آب سالم و تصفیه‌شده همه از راهکارهایی است که می‌تواند اثرات منفی بحران آب در نتیجه تغییرات جوی را کم کند. ریچارد دامانیا تحلیلگر تغییرات جوی در بانک جهانی در این مورد می‌گوید: زمانی که دولت‌ها از طریق افزایش راندمان مصرف آب و تخصیص حداقل ۲۵ درصد از آب به مصارف دارای ارزش‌افزوده بالا در اقتصاد، مصرف این منبع ارزشمند حیات را مدیریت می‌کنند زیان ناشی از تغییرات جوی، کمبود منابع آبی تا سال ۲۰۵۰ میلادی بالغ بر ۶۰ درصد کم می‌شود و حتی در برخی از کشورهای دنیا مشکلات اقتصادی در اثر این بحران وجود نخواهد داشت. این سیاست نیازمند یک برنامه‌ریزی صحیح و سرمایه‌گذاری اصولی است که از همین امروز باید آغاز شود.
کشورهای آسیای مرکزی بیشترین منفعت را در نتیجه اجرای این سیاست می‌برند. در صورتی که این سیاست در کشورهای آسیای مرکزی اجرا شود نرخ رشد اقتصادی در این کشورها بیش از ۱۱ درصد افزایش خواهد یافت در حالی که نرخ رشد اقتصادی کشورهای شرق آسیا بالغ بر 3.32 درصد و کشورهای جنوب شرق آسیا 1.48 درصد خواهد بود. با اجرای این طرح کشورهای آسیایی شاهد رشدی پایدار در اقتصاد خود خواهند بود و روند بازسازی و اصلاح اقتصادی در دنیا هم تحت تاثیر این بحران قرار نخواهد گرفت. ولی خاورمیانه حتی در سناریوی خوش‌بینانه هم شاهد کاهش شش‌درصدی نرخ رشد اقتصادی خود تا سال ۲۰۵۰ میلادی خواهد بود و دلیل این منفی بودن نرخ رشد اقتصاد تا آن سال را می‌توان بحرانی بودن سطح منابع آبی خاورمیانه در سال‌های اخیر دانست. این کشورها از هم‌اکنون وارد بحران شده‌اند و تداوم این مساله بحران را تشدید می‌کند.
Hits: 0
