جنگ‌های آبی – نزاع بر سر منابع آب چه نقشی در مناسبات بین‌المللی بازی می‌کند؟
نویسنده: عباس شهرابی
بخش عمده‌ای از آب پاکستان را شش رودخانه‌ای تامین می‌کنند که از هند به این کشور سرازیر می‌شوند. بهره‌برداری از این سه رود همواره موضوع تنش‌هایی میان دو کشور بوده است. در سال 1960، هند و پاکستان به توافقی بر سر بهره‌برداری از این منابع آب رسیدند، که با وجود چند جنگ و منازعه در طول این سال‌ها برقرار مانده است. با وجود این، احتمال دارد که درگیری‌های اخیر در کشمیر سرنوشت دیگری را برای این توافقنامه رقم بزند. در منازعات اخیر کشمیر -منطقه‌ای که دو کشور هند و پاکستان بر سر کنترلش با یکدیگر اختلاف دارند- 19 سرباز هندی کشته شدند. هند پاکستان را به ایجاد ناآرامی و حمایت از تروریسم در این منطقه متهم می‌کند. در همین راستا، مقامات هندی از احتمال لغو یک‌طرفه این توافق خبر داده‌اند و مقامات پاکستانی اعلام کرده‌اند که این اقدام را اعلان جنگ قلمداد خواهند کرد.
منازعات آبی دو کشور از زمان استقلال هندوستان و جدایی پاکستان از هند آغاز شد. جدایی پاکستان از هند باعث شد حوزه رود سند بین دو کشور تقسیم شود و این موضوع به تنش‌هایی بر سر آبیاری انجامید. طی این تنش‌ها، هند چند بار جریان آب را به کانال‌های آبیاری پاکستان بست. در نهایت در سال 1960، پس از 12 سال مذاکره زیر نظارت بانک جهانی، «توافقنامه آب سند» بین دو کشور منعقد شد. خود منازعه دو کشور بر کشمیر، علاوه بر دلایل سیاسی، مشخصاً ریشه در آب کشمیر هم دارد. هند و پاکستان رقابت پر‌هزینه‌ای را برای بهره‌برداری از آب رودخانه کیشن‌جاجا در کشمیر دنبال می‌کنند. هر کدام از این دو کشور 70 کیلومتر از این رودخانه را در اختیار دارند که از آن برای ساخت سدهای برقابی خود استفاده می‌کنند. پاکستان مقامات هندی را به‌دلیل استفاده بیش از اندازه آب برای پر کردن سدی به ارتفاع 143 متر و عرض 317 متر با ظرفیت ذخیره 15 میلیارد مترمکعب مقصر می‌داند. طبق اظهارات مقامات پاکستانی، هند بیش از سهم خود از این رودخانه برداشت کرده و این مساله تخلف و زیرپا گذاشتن پیمان آبی است. به همین دلیل دولت پاکستان خواستار اقدام هند برای جبران خسارات وارد‌شده است.
علاوه بر این نزاع‌های بین‌کشوری، هم پاکستان و هم هند درون خود شاهد تنش‌های شدیدی بر سر بهره‌برداری از آب بوده‌اند. در سال 2000، در منطقه گجرات هند، در واکنش به ناتوانی مسوولان در عرضه آب شرب و انتقال آب از سد کنکاواتی به شهر جمنگار، مردم منطقه شورش کردند. در سال 2001 نیز به دنبال کمبود آب ناشی از قحطی طولانی‌مدت، اعتراضاتی در ماه‌های مارس و آوریل آغاز شد و تا تابستان همان سال ادامه یافت. معترضان با بیان این‌که دولت در توزیع آب به استان پرجمعیت پنجاب نگاه ویژه‌ای دارد، رنگی قومیتی به اعتراض خود دادند. کشمیر نیز در سال 2002 شاهد درگیری‌هایی بر سر دسترسی به آب بود. پلیس با تیراندازی به مردمی که بر سر سهم‌بندی آب و نوبت آبیاری با یکدیگر درگیر شده بودند، دو نفر را کشت و 25 نفر را زخمی کرد. همان سال در هند، بر سر تقسیم آب رودخانه کووری بین دو شهر کارناتاکه و تامیل نادو درگیری پیش آمد.
Hits: 0
