بحران تالاب‌ها در خاورمیانه – چرا تالاب‌های خاورمیانه در مسیر نابودی قرار گرفته‌اند؟
خاورمیانه یکی از مناطق گرمسیر در دنیاست که تغییرات جوی باعث از بین رفتن بسیاری از تالاب‌های این منطقه شده است. از بین رفتن تالاب‌ها یا کاهش حجم آب آنها باعث می‌شود تا زیستگاه شمار زیادی از حیوانات و گیاهان از بین برود و به دنبال آن چرخه طبیعی حیات در دنیا با اختلال مواجه شود. مطالعات نشان داده است در خاورمیانه که تنها دو درصد از کل تالاب‌های دنیا در آن وجود دارد بحران‌های طبیعی به دلیل تغییرات جوی بسیار جدی است. طبق مطالعات اخیر بیشترین تعداد از تالاب‌های خاورمیانه در ایران و عراق واقع شده است که به دنبال خشکسالی‌های اخیر و مدیریت غیر‌اصولی این تالاب‌ها در حال از بین رفتن است و یکی از دلایل افزایش انتشار گرد و خاک و افزایش دمای هوا در این منطقه همین افت سطح آب در تالاب‌هاست.
بحران تالاب‌ها در خاورمیانه در شرایطی ایجاد شد که این منطقه با مشکل تامین منابع آبی مواجه است و انتظار می‌رود تحرک‌های اجتماعی و حتی درگیری‌های داخلی سال‌های آینده به دلیل کمبود منابع آب باشد.
مطالعات نشان می‌دهد تاثیر سیاست‌های نادرست در مدیریت تالاب‌ها بیشتر از تغییرات جوی است زیرا تغییرات جوی در طول زمان اثر می‌گذارد ولی سیاستگذاری‌های نادرست به سرعت باعث تخریب یک تالاب یا زیستگاه طبیعی می‌شود. مثلاً در دوره حکومت صدام حسین در عراق یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین تالاب‌های این کشور به دستور صدام خشکانده شد که تبعات زیست‌محیطی بسیار مخربی برای عراق و کشورهای همسایه داشته است.
صدام دستور خشکاندن مرداب‌ها و تالاب‌های بین‌النهرین را داد و برای بالغ بر ۱۲ سال تلاش کرد تا این زیستگاه‌های طبیعی خشک باقی بمانند. دلیل صدام برای خشکاندن تعمدی این تالاب‌ها فشار آوردن به افرادی بود که در حاشیه تالاب‌ها زندگی می‌کردند و در نتیجه این کار زندگی این افراد را برای سالیان طولانی با مشکلات زیادی روبه‌رو کرد.
در جریان جنگ عراق با آمریکا این تالاب دوباره زندگی را به دست آورد و بسیاری از فعالان محیط زیست احیای دوباره این تالاب را یک اتفاق مثبت ارزیابی می‌کنند ولی مساله اینجاست که شرایط فعلی این تالاب با وضعیتی که قبل از خشکانده شدن داشت تفاوت زیادی دارد و حتی شمار زیادی از افرادی که بعد از خشک شدن این تالاب از آنجا مهاجرت کرده بودند و بعد از احیای دوباره آن به محل زندگی قدیمی خود بازگشتند اذعان می‌کنند که شرایط فعلی تالاب اصلاً قابل مقایسه با قبل نیست.
آمارها نشان می‌دهد در سال ۲۰۰۸ میلادی ۷۵ درصد از آب این تالاب‌ها احیا شد ولی به دلیل افزایش دمای زمین و گرم شدن این کره خاکی هم‌اکنون سطح آب در تالاب‌های این منطقه برابر با ۵۸ درصد سطح آب قبل از سیاست خصمانه صدام حسین است.
از طرف دیگر انتظار می‌رود با افزایش دمای عراق در سال‌های اخیر حجم آب در این تالاب‌ها به ۵۰ درصد سطحی که قبل از اجرای سیاست خشکاندن تعمدی تالاب‌ها در دوران صدام بود، تقلیل یابد که این می‌تواند نشان‌دهنده روند منفی وضعیت زیست‌محیطی در عراق باشد.
البته همیشه در فاصله ماه‌های ژوئن تا سپتامبر تبخیر شدید آب و افزایش دمای هوا باعث می‌شود تا حجم آب موجود در تالاب‌ها و رودخانه‌های عراق کاهش پیدا کند بنابراین کاهش سطح آب و حتی رسیدن سطح آب به نزدیک صفر درصد مشابه وضعیتی که در سال‌های ۱۹۸۹ و ۲۰۰۹ میلادی وجود داشت مساله دور از انتظاری نیست.
طبق کنوانسیون رامسر هم‌اکنون چهار تالاب در عراق وجود دارد که یکی از آنها را می‌توان مجموعه مرداب‌های مرکزی به مساحت ۲۱۹ هزار و ۷۰۰ هکتار و مرداب همر به مساحت ۱۸۰ هزار هکتار و مرداب هویزه به مساحت ۱۳۷ هزار و ۷۰۰ هکتار و در نهایت دریاچه سوا به مساحت ۵۰۰ هکتار است. اما پیش‌بینی می‌شود اگر از این تالاب‌های طبیعی محافظت نشود تا ۵۰ سال آینده مساحت تالاب‌ها در این کشور بالغ بر ۳۰ درصد تنزل پیدا کند. کاهش حجم آب در تالاب‌ها باعث می‌شود تا هم ذخایر آبی در این کشور تنزل یابد و هم زندگی در اطراف تالاب‌ها مختلف شود. ولی یک مساله بسیار مهم‌تر ریز‌گردها و گرد و خاکی است که به دنبال خشک شدن تالاب‌ها در هوا پخش می‌شود و از طریق باد به کشورهای همسایه می‌رسد. بدون شک اگر برای حفظ تالاب‌ها سرمایه‌گذاری نشود در آینده‌ای نه‌چندان دور این مشکل در خاورمیانه به‌خصوص عراق و همسایگانش بیشتر خواهد شد. مهاجرت هم مساله دیگری است که به دنبال از بین رفتن تالاب‌ها اتفاق می‌افتد. مهاجرت افرادی که از طریق این تالاب‌ها امرارمعاش می‌کردند یا محیط اطراف تالاب را برای زندگی مناسب می‌دیدند باعث می‌شود تا اقتصاد آن منطقه آسیب ببیند و شهر یا کشور پذیرای این مهاجران هم با چالش‌های بزرگی مواجه شوند.
در بحرین دو تالاب وجود دارد که یکی از آنها جزایر حوار نام دارد و ۵۲ کیلومترمربع معادل ۵۲۰۰ هکتار مساحت دارد و دومین تالاب خلیج توبلی است که در شرق بحرین قرار دارد و ۰ ۱۶ کیلومترمربع مساحت دارد. در بحرین هم افزایش دمای هوا باعث شد تا حجم آب این تالاب‌ها کاهش یابد و به همین دلیل فعالان محیط زیست در این کشور اعلام کردند باید از ابزارهای موجود برای مقابله با این بحران استفاده کرد. بحرین تنها دو تالاب دارد و حجم آب موجود در این تالاب‌ها برای تامین نیازهای کشور کافی نیست ولی اگر این تالاب‌ها از بین برود مشکلات زیست‌محیطی زیادی برای بحرین ایجاد می‌شود. عمان هم تنها یک تالاب دارد که در سال‌های اخیر افزایش دمای هوا در ایجاد بحران در این تالاب تاثیر‌گذار بوده است. اهمیت تالاب عمان سبب شد تا در روز جهانی تالاب‌ها مقامات این کشور در مورد ضرورت حمایت بیشتر از آنها و حفظ تالاب و زیستگاه آنها صحبت کنند.
Hits: 0
