توقف ترمز اصلاحات
عبارت مختصری بود، اما اهمیت بسیار زیادی داشت. آخرین ساعات 25 نوامبر در هاوانا، رئیس‌جمهوری کوبا، رائول کاسترو، مرگ برادر بزرگ‌ترش فیدل که رهبر انقلاب کوبا بود را در 90 سالگی اعلام کرد. کوبایی‌ها وارد وجهی از زندگی شده‌اند که فاقد مردی است که بیش از نیم قرن بر آنان و کشورشان رهبری کرد. در میامی که مرکز اقامت اصلی تبعیدیان مخالف کاسترو است به خیابان‌های منطقه ریختند. منطقه‌ای که به‌عنوان هاوانای کوچک شناخته می‌شود. آنان در طول دهه قبل نیز چند بار با شایعه مرگ کاسترو این کار را کرده بودند. این دفعه ماجرا واقعی بود.
مرگ فیدل با تشخیص دستاوردهای خارق‌العاده وی در تبدیل کشور کوچکش به ابرقدرت کوچکی که دهه‌ها ایالات متحده آمریکا را تحریک به جنگ کرد، موجب 9روز عزای عمومی رسمی در کوبا شده است. بسیاری دیگر نیز امیدوارند که کمونیسم کوبایی با فیدل خواهد مرد. با وجود تمام دستاوردهایش در سلامت و آموزش، این جزیره فقیرتر شده و کوبایی‌ها نسل‌ها است که از آزادی و فرصت‌ها محروم بوده‌اند. از زمانی که فیدل کاسترو در سال 2006 و پس از بیماری از ریاستجمهوری کوبا استعفا داد، رائول کاسترو با احتیاط شروع به اصلاح اقتصاد برنامه‌ریزی مرکزی انعطاف ناپذیر این جزیره کرد. بیش از 500هزار کوبایی اکنون در کسب و کارهای کوچک خود کار می‌کنند. سهم مستغلات و موسسات دولتی در تولید اقتصاد به 71درصد کاهش یافته است. با این وجود، گام‌ها برای اصلاح هرگز سریع نبوده و در دو سال گذشته کند شده است. این امر تا حدودی به دلیل این است که رائول مجبور شده است تا با اپوزیسیون داخلی در مورد توافق مهم با باراک اوباما برای بازگرداندن روابط دیپلماتیک با ایالات متحده آمریکا پس از نیم قرن قطع و گسیختگی در این روابط، معامله کند.
فیدل از زمان بازنشستگی خود در دهه قبل، در حومه‌های غرب هاوانا زمان می‌گذراند و این کار به مثابه ترمزی برای اصلاحات عمل می‌کرد. برخلاف رائول، او از «سوسیالیسم بازار» ناخوشنود بود. او تنفر خود را از ایجاد روابط حسنه با ایالات متحده آمریکا و دیدار اوباما از کوبا در ماه مارس پنهان نکرد. آخرین باری که وی در انظار عمومی ظاهر شد، در کنگره هفتم حزب کمونیست کوبا در ماه آوریل بود و فیدل اشاره کرد که به زودی خواهد مرد اما اصرار می‌کرد که «ایده‌های کمونیست‌های کوبایی پایدار خواهند ماند.» او یک رهبر نمادین برای بسیاری در حزب و بوروکراسی دولتی بود که می‌ترسند تغییر وی امنیت شغلی و امتیازات آنان را از ایشان برباید. بنابراین خروج فیدل بزرگ‌ترین مانع برای تغییر را در کوبا از سر راه برمی‌دارد. لحظه‌ای در حال رسیدن است که نااطمینانی برای جزیره افزایش می‌یابد. در دوازده سال گذشته اقتصاد آن با یارانه‌هایی که از ونزوئلا که عمدتا به‌صورت نفت تقریبا رایگان بودند، پشتیبانی شده بود.
با فروپاشی اقتصاد ونزوئلا، این کمک‌ها کاهش یافته است. اقتصاد کوبا در نیمه نخست سال جاری تنها یک درصد رشد کرد، که کمتر از نصف پیش‌بینی رسمی بود. این امر تسریع بخشیدن به اصلاحات را قدرت می‌بخشد. دومین نااطمینانی بزرگ انتخاب شدن ریاست جمهوری دونالد ترامپ در ایالات متحده آمریکا است. ترامپ که پیش‌تر یکی از حامیان پایان بخشیدن به تحریم اقتصادی علیه کوبا بود، در هفته‌های پایانی کارزار انتخاباتی خود خواهان پایان روابط جدید دیپلماتیک با این جزیره شد. شاید غرایز معامله‌گری ترامپ موجب شود وی دوباره تلنگری به سیاست‌های اقتصادی کوبا بزند. رائول نسبت به پیروزی وی با 5 روز رزمایش نظامی پاسخ داده است. مرگ فیدل مهم‌ترین رویداد در گذار آهسته به دوره پسا‌کاسترو و شاید پساکمونیسم کوبا باشد. رائول گفته است در سال 2018 از عنوان ریاستجمهوری کنار خواهد کشید، اگرچه ممکن است به‌عنوان یکی از دبیران اصلی حزب کمونیست در سه سال پس از آن باقی بماند.
او از میگوئل دیاز کانل، وزیر 56 ساله پیشین آموزش و پرورش به‌عنوان کسی که بعد از وی به مسند کار برسد حمایت کرده است. مشخص نیست که نقش نیروهای مسلح که مدت‌ها است از سوی رائول فرماندهی می‌شوند، تا چه میزان در این گذار بزرگ خواهد بود. هدفی که وی اعلام کرده این است که کوبا باید یک دولت تک حزبی باقی بماند، حتی اگر به سوی اقتصادی ترکیبی حرکت کند. اما خروج فیدل از صحنه ممکن است بحث‌های آزادانه‌تری را در کوبا در مورد آینده این جزیره به راه بیندازد.
منبع: اکونومیست
برگرفته: دنیای اقتصاد
Hits: 0
