بازارهای مالی

۱. مقدمه:

در جهان امروزی بازار هایی مالی تاثیرات چشمگیری بر اقتصاد کشور ها دارد؛ همان گونه که این بازار ها می توانند باعث رشد و توسعه اقتصادی گردند، در صورت عدم کنترول آن می توانند بحران هایی بزرگی را سبب شوند که نه تنها اقتصاد یک کشور بلکه اقتصاد هایی سایر کشور ها را نیز در عمق بحران فرو خواهند برد. چنانکه تاریخ شاهد این سخن است عامل اصلی بحران بزرگ قرن ۲۰ (۱۹۳۳-۱۹۲۹) سقوط بورس وال استریت آمریکا بود که سایر مناطق جهان نیز از پس لرزه های این بحران در امان نه ماندند. و حتی این بحران عامل اصلی بروز جنگ خانمان سوز جهانی دوم بود که ده ها میلیون نفر در جریان آن جان هایی خود را از دست دادند.

از دیدگاه اقتصاد کلان نظام مالی، منابع کمیاب اقتصاد را از سوی پس انداز کنندکان به سمت وام گیرندگان هدایت می کند. پس انداز کنندگان به دلایل مختلف پس انداز می کنند و وام گیرندگان نیز به دلایل مختلف پول قرض می کنند. پس انداز کنندگان پول خود را به امید دریافت سود در یک سررسید معین به نظام مالی می دهند و وام گیرندگان نیز با آگاهی از این مسٔله که باید بهره قرض خود را در سررسید خاص پرداخت کنند، اقدام به دریافت می کنند. نظام مالی از نهاد هایی مختلف تشکیل شده است که به هماهنگی میان دو گروه پس انداز کنندگان و وام گیرنده گان کمک می کند. نهاد هایی مالی را می توان در دوگروه طبقه بندی نمود: بازار هایی مالی و واسطه هایی مالی. از آنجاییکه واسطه هایی مالی موضوع مورد بحث ما در این تحقیق نیست بنا جهت آگاهی بیشتر شما لازم است از دریچه دارایی ها و تقسیم بندی دارایی ها وارد بحث بازار هایی مالی شد و در ادامه به موضوعات در رابطه به بورس پرداخته می شود.

۲. دارایی

باید ﻳﺎد آور ﺷد ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺗﻮان ﻣﻨﻔﻌﺖ رﺳﺎﻧﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ اﻳﺠﺎد کند داراﻳﻲ اﺳﺖ و هر ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ داراﻳﻲ ﻣﻮرد داد و ﺳﺘﺪ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﺑﺎزار ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻣﺎ اﻳﻦ را ﻧﻴﺰ باید در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ داراﻳﻲ ها متفاوت اند. در ادﺑﻴﺎت اﻗﺘﺼﺎد دارایی ها ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ:

۱- دارایی هایی واقعی (مشهود)

۲- دارایی هایی غیر واقعی (مالی)

۱- دارایی هایی واقعی (ﻣﺸﻬﻮد): داراﻳﻲ هایی هستند که ﻋﻴﻨﺎً قابل دید و لمس هستند. ارزش اﻳﻦ داراﻳﻴﻬﺎ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. مانند: مسکن، وسایط نقلیه، ﻟﻮازم ﺧﺎﻧﮕﻲ، و سایر اﻧﻮاع ﻛﺎﻻ ها.

۲- دارایی هایی غیر واقعی (دارایی های ﻣﺎلی): دارایی هایﻣﺎلی دارایی هایی هستند ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدی ﺧﻮد ارزش ﻧﺪارﻧﺪ و صرف ﻳﻚ ﺑﺮﮔﻪ ﻛﺎﻏﺬ بوده و ارزش آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﺻﺎدر کرده اﺳﺖ بستگی دارد. ﻣﺎﻧﻨﺪ: ﺳﻬﻢ ﻛﻪ ﻇﺎهراً فقط ﻳﻚ ﺑﺮﮔﻪ ﺑﻮده ولی دارﻧﺪه آن ﺣﻘﻮقی در ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﻨﻨﺪه دارد. در ﺿﻤﻦ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻚ دارایی ﻣﺎلی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬار اﻃﻼق می ﺷﻮد.

ﭘﺲ از اراﻳﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ دارایی ها و اﻧﻮاع آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺎزار ﻣﻲ ﭘﺮدازﻳﻢ.

ﺑﺎزار شبکه ارتباط میان مبادله کنندگان است. در ادﺑﻴﺎت اﻗﺘﺼﺎدی دو ﻧﻮع ﺑﺎزار ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه است:

۱- ﺑﺎزار دارایی های مشهود: ﻛﻪ در آن دارایی های واقعی (ﻛﺎﻻ) داد و ستد می ﮔﺮدد.

۲- ﺑﺎزار هایی ﻣﺎلی: ﺑﺎزاری اﺳﺖ ﻛﻪ دارایی های ﻣﺎلی در آن ﻣﺒﺎدﻟﻪ می ﺷﻮد. و یا به عبارت دیگر بازار هایی مالی نهاد هایی هستند که شخص پس انداز کننده می تواند از طریق آن ها به طور مستقیم سرمایه مالی مورد نیاز یک وام گیرنده را فراهم کند.

۳. طبقه بندی بازارهای مالی

بازارهای مالی بر اساس معیار های ذیل قابل طبقه‌بندی است:

• طبقه ‌بندي بر اساس نوع دارايي
• طبقه‌ بندي بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
• طبقه بندي بر اساس سررسيد تعهدات مالي

۱.۳. طبقه‌بندي بر اساس نوع دارايي:

الف- بازار سهام: در این بازار، سهام شرکت‌ها که نشانگر مالکیت دارنده آن در شرکت است، دادوستد می‌شود.

ب – بازار اوراق بدهی: بازاری است که در آن ابزارهایی با درآمد ثابت (اوراق قرضه) دادوستد می‌ شوند.

ج – بازار ابزارهاي مشتق: بازاری است براي معاملات ابزارهایی مبتنی بر دارایی های مالی يا فیزیکی كه از آن جمله مي توان به اختيار معامله اشاره كرد.

برای وضاحت بیشتر لازم است اوراق قرضه و اوراق بهادار به صورت مختصر معرفی گردد.

۱.۱.۳. اوراق قرضه

اوراق ﻗﺮﺿﻪ اﺳﻨﺎدی است ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن ﻧﺎﺷﺮ ﻣﺘﻌﻬـﺪ می ﺷﻮد ﻣﺒﺎﻟﻎ معینی (ﺑﻬﺮه ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻳﺎ ﺳﻮد ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺷﺪه) را در ﻓﺎﺻﻠﻪ های زمانی ﻣﺸﺨﺺ و در سر رسید اصل مبلغ قرضه را پرداخت کند. و یا به عبارت دیگر اوراق ﻗﺮﺿﻪ ﻳﻚ اﺑـﺰار ﺑـﺪهی ﺑﻠﻨﺪ ﻣـﺪت برای ﺗﺄﻣﻴﻦ مالی اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻌﻬﺪات مشخصی ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ. دارﻧﺪﮔﺎن اﻳـﻦ اوراق ﺑـﺮﺧﻼف ﺻـﺎﺣﺒﺎن ﺳﻬﺎم ﻋﺎدی، ادﻋﺎی ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻳﺎ ﺣﻖ رأی در ﺷﺮﻛﺖ ﻧﺪارﻧﺪ و در واﻗﻊ ﻓﻘﻂ ﻗﺮض دهندﮔﺎن ﺑـﻪ ﻧﺎﺷـﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ. آن ها وﺟﻮه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎﺷﺮ ﻗﺮض می دهند و در ﻋﻮض ﺑﻬﺮه درﻳﺎﻓﺖ می ﻛﻨﻨﺪ و در ﺳﺮرﺳﻴد اﺻﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﭘﺲ می ﮔﻴﺮﻧﺪ.

یک ورقه قرضه گواهی دینی (بدهی) است که در آن تعهدات قرض گیرنده نسبت به قرض دهنده یا صاحب ورقه قرضه مشخص شده است. هر ورقه قرضه دارایی یک سر رسید است. سر رسید زمانی است که ورقه قرضه باز خرید می شود، یا مبلغ اسمی ورقه قرضه به صاحب آن پرداخت می شود. تا زمان سر رسید در دوره هایی زمانی مشخص بهره به صاحب ورقه پرداخت می شود. خریداران اوراق قرضه (اوراق مشارکت) می توانند این اوراق را تا سر رسید آن نزد خود نگهدارند یا قبل از سر رسید به شخص دیگری بفروشند. هر چند ماهیت اوراق قرضه متفاوت است ولی سه ویژگی مشترک بسیار مهم دارند.

نخستین ویژگی اوراق مشارکت دوره زمانی آن است. طول زمان انتشار تا سر رسید را دوره زمانی می نامیم. سر رسید برخی از اوراق کوتاه مدت یا چند ماهه است (دولت انگلیس نوعی اوراق قرضه منتشر می کند که سر رسید معینی ندارند و به آن ها اوراق مادام العمر می گویند. به این اوراق که سر رسید نا محدود دارند برای همیشه بهره تعلق می گیرد ولی اصل پول هیچ گاه باز پرداخت نمی شود). بهره پرداختی به اوراق قرضه به دوره زمانی یا زمان سر رسید آن تعلق می گیرد. مخاطره یا رسک اوراق قرضه بلند مدت بیش از اوراق قرضه کوتاه مدت است زیرا صاحبان این اوراق باید مدت زمانی طولانی تر تا سر رسید و دریافت اصل پول خود انتظار بکشند. اگر مالک ورقه قرضه قبل از سر رسید به پول خود نیاز داشته باشد ممکن است آن را به مبلغ کمتر به شخص دیگر بفروشند. برای جبران این مخاطره به اوراق قرضه بلند مدت بیشتر بهره پرداخت می گردد.

دومین ویژگی اوراق قرضه مخاطره باز خرید است. مخاطره باز خرید احتمال عدم توانایی قرض گیرنده در پرداخت بهره و اصل پول در سر رسید است. این نا توانی را نکول یا عدم پرداخت وجه ورقه قرضه می نامیم. وام گیرندگان می توانند با اعلام ورشکستگی اوراق قرضه را باز خرید نکنند. وقتی خریداران با احتمال زیاد نکول اوراق قرضه را پیش بینی کنند، آن گاه نرخ بهره بالاتری برای جبران مخاطره درخواست خواهند کرد.

سومین ویژگی اوراق قرضه مربوط به رفتار نظام مالیاتی با سود یا عاید اوراق قرضه است. سود یا عاید اوراق قرضه معمولا مشمول مالیات بر درآمد است، به طوری که دارنده اوراق قرضه مجبور است بخشی از درآمد خود را به صورت مالیات بر درآمد به دولت پرداخت کنند.

۲.۱.۳. اﺳﻬﺎم

ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﺷﻜﻞ آن ﺳﻬﺎم ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎﻟـﻚ در ﺷـﺮﻛﺖ اﺳـﺖ. ﻣﺘﺪاول ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻬﺎم، ﺳﻬﺎم ﻋﺎدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﻣﺸﺎرﻛﺖ و ﺗﻌﻬﺪات و ﻣﻨﺎﻓﻊ دارﻧﺪه آن در ﻳﻚ ﺷﺮﻛﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ اﺳﺖ. ﮔﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮ ﺳﻬﺎم، ﺳﻬﺎم ﻣﻤﺘﺎز اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ درﻳﺎﻓﺖ ﺳﻮد ﺳﻬﺎم و درﻳﺎﻓﺖ هرﮔﻮﻧﻪ وجهی در زﻣﺎن اﻧﺤﻼل ﺷﺮﻛﺖ ﻳﺎ ﺗﻮزﻳﻊ دارایی ها ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻬﺎم ﻋﺎدی ﺑﺮﺗﺮی دارد. ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ هنگام ﺗﻮزﻳﻊ ﺳﻮد ﺳﻬﺎم، اﺑﺘﺪا ﺳـﻬﺎم ﻣﻤﺘﺎز ﺳﻮد ﺧﻮد را درﻳﺎﻓﺖ می ﻛﻨد. از آنجاییکه سهام نشان دهنده مالکیت در شرکت است بناً دارنده آن حق دریافت سود از شرکت را دارد. فروش سهام به منظور به دست آوردن پول و یا افزایش سرمایه شرکت را تامین مالی از طریق سهم داران می نامند در حالی که فروش اوراق قرضه، تامین مالی از طریق استقراض نام دارد. پس از آنکه شرکت سهام خود را با فروش به عموم مردم منتشر میکند، این سهام در بازار بورس بین سهم داران قابل مبادله است. در این حالت وقتی مبادله یا نقل و انتقال سهام انجام می شود شرکت هیچ پولی بابت این جابه جایی دریافت نمی کند. قیمت هایی که سهام بورس در آن قیمت ها خرید و فروش می شوند توسط عرضه و تقاضا سهام شرکت تعین می شوند. از آنجا که سهام حاکی از حق مالکیت در شرکت است، بنا بر این تقاضا برای سهام نشان دهنده پیش بینی مردم از سود آوری شرکت است. وقتی مردم نسبت به وضیعت شرکت خوشبین باشند تقاضا برای سهام این شرکت افزایش میابد و از این رو قیمت هر واحد سهم شرکت نیز رشد می کند. برعکس وقتی مردم پیش بینی می کنند که سود شرکت در آینده اندک خواهد بود یا حتی ممکن است ضرر کند، آنگاه قیمت سهام این شرکت کاهش میابد.

۲.۳. طبقه بندي بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار

۱.۲.۳. بازار دست اول (اولیه)

شرکت‌ها و مؤسسات اقتصادی برای تأمین منابع مالی مورد نیاز خود به مبالغ هنگفتی نیاز دارند كه اغلب این منابع را در مقابل واگذاری اوراق بهادار خود، به‌دست می‌آورند. واگذاری اوراق بهادار و تأمین اعتبار برای اولین بار در بازار دست اول انجام می‌شود. به عبارت دیگر در بازار دست اول، اوراق بهادار برای نخستین بار منتشر می‌شوند. براین اساس فروشنده اوراق بهادار در واقع همان ناشر اوراق بهادار است.

۲.۲.۳. بازار دست دوم (ثانویه)

پس از عرضه اوراق بهادار در بازار اولیه و به منظور آن ‌که این اوراق بتوانند مورد دادوستد قرار گیرند، به بازار دیگری نیاز است که به آن بازار ثانویه اوراق بهادار گفته می‌شود. در این بازار، اوراق قابلیت دادوستد پيدا مي‌كنند. وجود بازار دست دوم، صرفاً به این دلیل است که قابلیت نقدشوندگي اوراق بهادار منتشر شده در بازار دست اول را افزایش ‌دهد، ضمن این‌که شرایطی فراهم می‌آورد که قرض‌دهندگان و قرض‌گیرندگان در صورت لزوم به آسانی بتوانند تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را تغییر داده، به فروش اوراق بهادار خریداری شده یا خرید اوراق بهادار دیگر اقدام نمایند.

۳.۳. طبقه بندي بر اساس سررسيد تعهدات مالي:

ﺑﺎزارﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ را از لحاظ سر رسید می ﺗﻮان ﺑﻪ دو ﮔﺮوه اﺻﻠﻲ ﺑﺎزار ﭘﻮل و ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ طبقه بندی نمود.

۱.۳.۳. در ﺑـﺎزار ﭘﻮل، اﺳﻨﺎد ﺑﺪهی ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت (ﻛﻤﺘﺮ از ﻳﻜﺴﺎل) ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد . شرﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﺑـﺎزار ﭘـﻮل اﻓﺮاد ﻳﺎ واﺣﺪ های دارای ﻣﺎزاد نقدینگی هستند ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺲ اﻧﺪازﻛﻨﻨﺪه از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ و ﻳـﺎ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺳﺮرﺳﻴﺪ های ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت در اﺧﺘﻴﺎر واﺣﺪهای ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ مالی ﻗـﺮار می دهند. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دیگر، ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ رﺳﺎﻟﺖ ﺑﺎزار ﭘﻮل اﻳﺠﺎد ﺗﺴﻬﻴﻼ ت ﺑﺮای واﺣﺪ هایﺗﺠﺎری ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻘﺪینگی ﺑﺮای ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت اﺳﺖ. ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﺑـﺮاي ﺑـﺎزار ﭘـﻮل، ﻧﻈـﺎم بانکی ﻛﺸﻮر ﺑﻮده و ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻬﺎد های ﻓﻌﺎل در ﺑﺎزار ﭘﻮل ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از: ﺑﺎﻧـﻚ ها و ﻣﺆﺳﺴـﻪ های اﻋﺘﺒـﺎری ﻏﻴﺮﺑﺎﻧﻜﻲ.

۲.۳.۳. بازار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزار داد و ﺳﺘﺪ ابزار هایی مالی ﺑﺎ ﺳﺮرﺳﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻳﻚ ﺳﺎل اﻃﻼق ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﺑﺎزار ﻣﺎلی ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﺘﺮی در ﮔﺮدآوری ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺲ اﻧﺪاز و ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎز های ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری واﺣﺪ های ﺗﺠﺎری دارد. ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﭘﻮل ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮ اﺳﺖ و از ﺗﻨﻮع اﺑﺰاری ﺑﻴﺸتر ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﭘل اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﻣﺮدم و واﺣﺪ های دارای وﺟﻮه ﻣﺎزاد را ﺑﻪ واﺣﺪ هایﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﻛﻪ ﺑﺪان ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻧﺪ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲ دهد.

۴. بورس

بورس از جمله نهادهای عمده و اساسی در بازار سرمایه محسوب می‌شود که قیمت گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار در آن انجام می پذیرد. واژه بورس (Bourse) در زبان فرانسوی به معنای کیف پول است. علاوه بر این، چنین بیان شده است که در اوایل قرن پانزدهم میلادی در شهر بروژ بلژیک مردی به نام « واندر بورس » زندگی می کرد که صرافان شهر در مقابل خانه او به داد و ستد کالا و اوراق بهادار می پرداختند. از این رو بعدها به کلیه مکان هایی که داد و ستد پول و اسناد مالی و تجاری در آن صورت می گرفت، بورس گفته شد. تفاوت بازار بورس به عنوان یک بازار مالی با بازار فیزیکی در آن است که در این بازار سهام و اوراق قرضه بجای کالا مورد معامله قرار می‌گیرد. بازار بورس تابع مقرراتی است که توسط نهادهای قانون گذار تعیین می‌شود و به منظور جلوگیری از بی نظمی و رعایت حقوق طرفین عرضه و تقاضا، رعایت آن‌ ها الزامی است. امروزه بازار های بورس و اوراق بهادار، شاهراه سرمایه‌گذاری در جهان محسوب می‌شود.

۱.۴. تاریخچه بورس:

اندیشه ای ایجاد بورس زمانی شکل گرفت که عده ای از بازرگانان اروپایی از فعالیت های تجاری خود ضرر کردند، بنابراین به فکر راه حلی افتادند تا به وسیله ای آن بتوانند جلو این ضرر را بگیرند و یا آن را به حداقل برسانند. نتیجه آن شد که تعدادی از بازرگانان عده ای را در فعالیت های خود شان شریک کردند تا با این روش سود و زیان احتمالی را با آنها تقسیم کنند. این تجربه موفقیت آمیز بود لذا به تدریج هر تاجری سعی می کرد تا فعالیت های تجاری خود را با این روش ادامه دهد؛ به خصوص که این روش برای افرادی که فعالیت های بزرگ اقتصادی انجام می دادند بسیار مطلوب تر بود. رفته رفته این تجربه قانونمند شد و به تشکیل شرکت های سهامی تبدیل گردید. اولین تجربه مربوط به تشکیل یک شرکت سهامی در کشور روسیه بود که در سال ۱۳۵۳ میلادی تصمیم گرفت کالاهایی را بدون این که آفریقا را دور بزند، از شمال اروپا به شرق آسیا و چین ببرد و این کاری بود که احتمال ضرر در آن بیشتر بود. برای انجام این کار عده ای از تجاران سرمایه لازم را تأمین کردند و هر کس به نسبت سرمایه خود در سود و زیان شرکت شریک شدند و این کار با موفقیت صورت گرفت. بعدها با گسترش مبادلات در اروپا به سرمایه های زیادتر و شرکای بیشتری نیاز شد. برای این کار نیاز به مراکزی بود تا بتوان بین سرمایه گذاران و سرمایه پذیران رابطه برقرار کرد. چنین مراکزی تأسیس شدند و بورس نام گرفتند. اولین بورس دنیا در قرن هفدهم میادی در شهر آمستردام هالند تشکیل شد و امروز اکثر کشورهای جهان دارای بورس اند.

۲.۴. انواع بورس:

بورس ها را می توان به سه دسته بورس کالا، بورس ارز و بورس اوراق بهادار طبقه بندی کرد.

بورس کالا: بازاری که در آن خرید و فروش کالاهای معین صورت می گیرد و به طور منظم و دائم فعال است بورس کالا نام دارد. در بورس کالا معمولاً مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می گیرد. هر بورس کالایی را با نام همان کالایی که مورد معامله قرار می گیرد نام گذاری می کنند. مثلاً بورس نفت و بورس گندم.

بورس ارز: در بورس ارز، همان طور که از نام آن مشخص است، کار خرید و فروش پول های خارجی انجام می گیرد.

بورس اوراق بهادار: در بورس اوراق بهادار دارایی های مالی از قبیل سهام، اوراق مشارکت و… مورد معامله قرار می گیرد.

۳.۴. تأثیر بورس بر اقتصاد

بورس از طریق جذب و به کار انداختن سرمایه‌های راکد، حجم سرمایه‌گذاری در جامعه را بالا می‌برد. بورس بین عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان سرمایه ارتباط برقرار می‌کند و معاملات بازار سرمایه را تنظیم می‌نماید. هم چنین با قیمت گذاری سهام و اوراق بهادار تا حدودی از نوسان شدید قیمت‌ها جلوگیری می‌کند. بورس مردم را به پس‌انداز تشویق و بدین وسیله باعث به کارگیری پس‌انداز مردم در فعالیت‌های اقتصادی می‌شود. بورس سرمایه لازم برای اجرای پروژه‌های دولتی و خصوصی را فراهم می‌آورد.

۴.۴. توصیه هایی برای سرمایه گذاری در بورس

زندگی بشر و فعالیت های او همواره با پیامدهای مختلفی همراه است و اتفاقات جزء لاینفک زندگی است. به همین دلیل، هر کس، بر اثر دانش و تجربه خود، راه های مقابله با اتفاقات و کم کردن زیان های ناشی از آن را پیدا کرده و در زندگی به کار می گیرد. در مورد بورس که مورد نظر ماست، آگاهان بازار سرمایه توصیه هایی به مشتریان دارند و معتقدند اگر افراد این توصیه ها را به کار گیرند فعالیت هایشان با موفقیت بیشتر و پیامدهای منفی کمتری همراه خواهد بود. در ادامه برخی از این توصیه ها را شرح می دهیم.

۱- سرمایه مازاد خود را به کار گیرید: معمولاً افراد، با توجه به اتفاقات مختلفی که در زندگی شان پیش می آید، بخشی از درآمد خود را به عنوان هزینه های ضروری کنار می گذارند تا در روز مبادا از آن استفاده کنند. از آنجا که بازار سهام یکی از بازارهای پرنوسان می باشد آگاهان توصیه می کنند که بهتر است افراد از بکارگیری سرمایه های اصلی و ضروری خود در این بازار پرهیز کنند. آنها معتقدند کسانی که می خواهند در این بازار سرمایه گذاری کنند بایستی نه تنها اولویت را به رفع نیازهای اولیه ای زندگی خود بدهند، بلکه حتی از بکارگیری آن بخش از درآمد خود که برای هزینه های اتفاقی در نظر گرفته اند در بازار بورس صرف نظر کنند. آگاهان بازار سرمایه می گویند بهتر است افراد پس اندازهای اضافی خود را وارد بازار سهام کنند.

۲- به شایعات توجه نکنید: یکی از مشکلات مردم این است که در برخی مواقع از احساسات خود تبعیت می کنند و یا تحت تأثیر حرف های دیگران قرار می گیرند. هر چند این نکته در بسیاری از تصمیم گیری ها تأثیر چندانی ندارد اما در فعالیت های اقتصادی و بخصوص در بازار سهام می تواند موجب ضرر برای افرادی باشد که به احساسات خود اهمیت می دهند. واقعیت امر این است که سرمایه گذاری در بازار سهام باید براساس تحقیق و اطاعات صحیح انجام شود. زیرا در این بازار عوامل متعددی همچون وضعیت اقتصاد کشور، عملکرد شرکت، اتفاقات جهانی و… در تغییر قیمت ها مؤثرند؛ در نتیجه هرگز نباید تنها براساس توصیه ای دوستان و یا تبلیغات و یا حتی عملکرد خویشاوندان برای سرمایه گذاری در این بازار تصمیم گیری کرد.

۳- برای کوتاه مدت سرمایه گذاری نکنید: سرمایه گذاران نباید نگران نوسانات روزانه بازار باشند که در مورد بازار سهام امری عادی است، بلکه پیوسته باید روند بلندمدت را مورد توجه قرار دهند؛ چرا که شرکت های بورسی معمولاً شرکت های بزرگی هستند و طبیعتاً کارها و پروژه هایی که در دست دارند بسیار بزرگ خواهد بود. پس واضح است که سود پروژه های بزرگ در کوتاه مدت به دست نمی آید و در بلندمدت حاصل می شود. در نتیجه سرمایه گذاران باید برای دریافت واقعی سود سرمایه هایی خود در بازار سهام، به سرمایه گذاری با دید بلندمدت نگاه کنند.

۴- سبد سهام تشکیل دهید: بازار سهام دارای ویژگی هایی است که از آن جمله می توان به بالا و پایین رفتن قیمت ها و ریسک اشاره کرد. از آنجا که به طور معمول و در طی زمان قیمت برخی سهام افزایش و قیمت برخی کاهش می یابد، برای درامان ماندن از خطر کاهش قیمت سهام خریداری شده، آگاهان بازار توصیه می کنند که خریداران بهتر است سبدی از سهام خریداری کنند و از خریدن یک نوع سهم پرهیز نمایند؛ چرا که وقتی سهامدار سرمایه ی خود را به سهام متعدد و متنوعی اختصاص می دهد پایین آمدن احتمالی قیمت برخی از این سهام از طریق بالا رفتن قیمت برخی دیگر از سهام موجود در سبد جبران می شود و در این صورت سرمایه گذار می تواند به راحتی خطر احتمالی کاهش قیمت ها را رفع کند.

۵- نسبت به سرمایه گذاری خود بی توجه نباشید: سرمایه گذار پس از تشکیل سبد سهام نباید نسبت به وضعیت آن بی تفاوت باشد، بلکه باید به طور مرتب آن را مورد بررسی قرار دهد و وضعیت آن سهم را نسبت به وضعیت بازار بسنجد تا بداند که آیا سبد سهام او هماهنگ با بازار است و یا نیاز به بازنگری و تغییر دارد یا نه. برای این کار او می تواند با مشاوران و کارگذاران بورس مشورت نماید و از راهنمایی آنها بهره ببرد.

۶- غیرمستقیم سرمایه گذاری کنید: کسانی که می خواهند در بورس سرمایه گذاری کنند دو راه در پیش دارند: راه اول این که خودشان مستقیماً سهام مورد نظر خود را خریداری کنند که طبعاً خودشان نیز پی گیر نوسانات بازار و وضعیت سهام خود خواهند بود و یا شخصاً به تشکیل سبد سهام اقدام کنند. البته آگاهان، انتخاب شیوه ای سرمایه گذاری مستقیم را برای همه مناسب نمی دانند. زیرا چنین کاری نیازمند تجربه و تخصص برای بررسی وضعیت بازار، شرکت، اقتصاد کشور و… است، علاوه بر این که سرمایه گذار باید بخش عمده ای از وقت خود را صرف این کار نماید که مقرون به صرفه نیست. از این رو، راه دومی را توصیه می کنند و آن سرمایه گذاری غیرمستقیم است. در این روش سرمایه گذار اقدام به خرید واحدهای صندوق های سرمایه گذاری می کند، که از این طریق علاوه بر انتخاب یک سبد سهام مناسب از تخصص، تجربه، امکانات و سایر خدمات صندوق ها بهره مند می شود.

منابع

۱- منکیو، گریگوری، مبانی علم اقتصاد
۲- قاسمی مجتبی، بازار هایی مالی و توسعه اقتصادی، واحد مطالعات و تحقیقات بیمه ای موسسه حسابرسی
۳- سایت رادیو سهام
۴- سایت ویکی پیدیا

نوشته: سلسله شفیع

Hits: 0