اهمیت بانکداری
افاده هایی از مفاهیم بانکی:
• کلمه بانک از واژه ایتالیوی روم قدیم (بانکا) به معنی چوکی.
• واسطه بین سرمایه داران و متقاضیان که به پول احتیاج دارند.
• بانک یک مؤسسه عملیاتی است.
• بانک مؤسسه ودیعه (قرضه) پذیر میباشد.
پیشخوانی شرایط ایجاد بانک
سیر تکاملی بانک با متوقف شدن معاوضه جنس به جنس (پایاپای) به وجود آمد.
سه عنصر اساسی تشکیل بانک
• پول
• سرمایه
• قانون
پول:
• انجام کالا به کالا.
• انکشاف مشکلات در معاوضه مبادلات تدریجاٌ احتیاج بشر به کالای وسیله محسوس گردید (پول).
• وظایف اولیه پول (مبادله، معیار سنجش و حفظ ارزش).
• پول های متعدد امروز (نقد، تحریری، الکترونیکی و شیبه پول).
• اساسی ترین عنصر برای تشکیل بانک، پول و انباشت پولی تلقی میگردد.
سرمایه:
• برای ایجاد بانک وجود سرمایه مشروط شمرده میشود.
• قدم نخست سرمایه الزامی به صراحت قوانین هر کشور حتمی است.
• در افغانستان سرمایه ابتدائی یک ملیارد افغانی میباشد.
قانون:
• یکی از شرایط بنیادی تشکیل بانکها قانون و نوع پالیسی است که از جانب دولت تدوین میشود.
• در افغانستان در ماده دهم قانون اساسی ج.ا.ا پالیسی اقتصاد بازار آزاد تسجیل گردید که عرصه مناسب نظام بانکداری به ویژه بانکداری خصوصی را مهیا نمود.
• قانون یعنی تضمین کننده سرمایه و سرمایه نیز عامل فعالیت بانکهاست.
• بانکها انکشاف دهنده اقتصادند که بر اساس قانون ایجاد و حمایه میگردند.
سبد قوانین بانکداری افغانستان
• قانون اساسی افغانستان
• قانون د افغانستان بانک
• قانون بانکداری در افغانستان
• قانون مبارزه علیه تمویل تروریزم
• قانون مبارزه علیه تطهیر پولی
• مقررات و پالیسی های بانکی (بانک مرکزی، ملی، خصوصی)
شکل گیری وقایع معاملات بانکی
پیش منظر تبین معاملات:
–زمینه داد و ستد بدوی و شکل گیری تجارت اولیه به نیروی متحرک برای زایش عملکرد معاملات پولی و عملیات صرافی و بانکی مبدل گردید.
– معاملات پولی با پول و پول با نوسانات پولی پیوند دارند.
– ابزار پولی با سیاست پولی در یک دایره با نظام پولی و اقتصاد پولی مرتبط اند.
انتظامات معاملات:
• شمش طلا: یکی از بنیادی ترین اسناد تاریخی معاملات قدیمه منحیث سند سپرده گذاری در برار فلزات نجیبه قابل اعتماد است.
• فلزات نجیبه: منحیث توته های فلزات، مسکوکات مقاوم، کمیاب، قابل انقسام و انتقال با قابلیت حفظ و نگهداشت و تبادله.
– فلزی به نام (Barr) در سرزمین چین دوصد هزار سال قبل از میلاد، در یونان قدیم در همین پایه و منوال و در باختر قدیم جوار کاپیسا تا 600 ق.م.
– شکل پیشرفته تر آن در معاملات تجارتی بنام (Munzen).
• سکه منقوش به (گاو سوار)
• سکه منقوش به (فیل سوار)
• سکه منقوش به ( شیر و طاوس) فعلاٌ در موزیم برتانیه
• معاملات ارز: عبارت است از خرید و فروش یا هر نوع معامله ایست که با پول خارجی انجام میشود.
نکته: پول خارجی تنها پول های کاغذی، مسکوکات فلزی منتشره بانکهای خارجی نمیباشد. به صورت عموم مقصود از هرنوع سندیست که قابل تبادله به پول باشد.
• معاملات الکترونیکی: انجام معاملات ذریعه نوارهای مقناطیسی کمپیوتر، سویفت و موارد مشابه که مزیت ویژه آن سرعت و امنیت در انتقال، سهولت در پرداخت معاملات برای موسسات و بانکها تضمین میدارد.
منابع دارائی بانکها
منبع اصلی وجوه بانکی معاملات با سرمایه خود و سائیر اندوخته ها که ذریعه عملیات بانکی تجهیز میگردد، شمرده میشود.
• سپرده ها
• پس انداز ها
• سپرده های موقت
• سرمایه و اندوخته های خودی
• سرمایه غیر
محوریت منابع تجهیز بانکها
محور اساسی تجهیز منابع مالی بانکها در سه فکتور ذیل خلاصه میشود:
• منابع اساسی بانک عبارت از کلیه منابع تجهیز شده شامل استقراض سرمایه و اسهام
• منابع ثانوی بانک عبارت از منابع تجهیز شده ذریعه انواع سپرده های ثابت و غیر ثابت
• منابع حقوقی برای ایجاد و تنظیم فکتور اولیه و ثانویه
پس منظر بانک و بانکداری
• بررسی های تاریخی اقتصادی نشان میدهد که معاملات بانکی با امکانات اولی در امپراتور های قدیم بابل، یونان، چین و روم قدیم به شیوه قبولی سپرده ها و وام دهی به عنوان بانک مبادرت ورزیدند.
• صرافان یونان پول مسافرین آسیای صغیر و سواحل مدیترانه را به پول یونانی تبدیل میکردند.
• پول یونانی به اسم « دارکم » معتبر و قابل اطمینان.
بانکداری در روم قدیم
• پایان قرن دوم میلادی سرآغاز رو به انحطاط گذاری بانکداری یونان و قامت گیری بانکداری در روم قدیم گردید.
• اعیان روم در قبال قرضه متقابلاً برده می آفریدند (الی قرن 13 تداوم نمود).
• بانکداری روم منسجم، با تنظیمات دفتری و دارای مجوز قانونی بود.
• قبولی وثایق منقول و غیر منقول بانکداری.
• وضیعت بانکداری روم انحطاط تا آغاز قرون وسطی.
قرون وسطی و بانکداری
• اولین شاخص عملیات بانکی بین المللی توسط اسقف ها (Masson) نُه شوالیه فرانسه
– شبه مرکزی فرانسه
– 9000 شعبه در نقاط جهان
– ضرب خانه دولتی را نیز در اختیار داشتند
• موسسات اسقف ها دارای صندوق های آهنی بودند که پول و جواهرات را نگهداری میکردند.
• موسسات اسقف ها به وسیله خلیب لوپل پادشاه فرانسه منحل و روسائی آن قتل، دفاتر حریق، پول و زیورات ضبط گردید.
• پس از انحلال اسقف ها طی 3 قرن عملیات بانکی منحصر به یهودیها و لولمبادرها گردید ( فرانسه، انگلستان و اسپانیه)
• تجارت بین المللی بعد از اسقف ها به ایتالیائی ها انحصار گردید (بانک وینز، بانک ژن و بانک فلورس).
• بانک آتن در حوزه مدیترانه.
• بانک وینز (1157 م) مؤسسین تاجران بودند به رئیس جمهور قرضه اعطاء کردند یعنی اولین بار قرضه دولتی نشر و جزء سرمایه بانک قرار گرفت.
• بانک ژن: جمهوری ژن قرضه متنوع از مؤسسین بانک اخذ و در مقابل اموال غیر منقول دولتی را به بانک وثیقه مینمودند.
نظام بانکداری انگلستان:
• نظام بانکداری انگلستان منحیث یک اتحادیه بانکداری (Gold Smiths) وجود داشت که به انواع معاملات فلزات گرانبها و عملیات صرافی میپرداخت و اسناد دیداری نشر مینمود که همانند بانکنوت ها قابل قبول عامه، با قوه خرید و قابلیت گردش در اقتصاد ملی را حاوی بود.
• در 27 جون 1694 انگلستان به بانک اجازه نشر بانکنوت مطابق به سرمایه داده شد.
توسعه بانکداری قاره ئی
• بعداز کشف آمریکا توسط هسپانیوی ها و انتقال سیم زر به اروپا.
• بهای پول فلزی پائین و اعتماد مردم کاهش یافت.
• تورم و انفلاسیون در اروپا ظاهر گردید.
• سبب رجوع مردم به بانک و نقل و انتقالات توسط بانک (از حساب به حساب).
• بانکهای پیش گام (آمستردم بانک، هامبورگ بانک، وین بانک، انگلیس بانک).
– آمستردم بانک: ایجاد پول مخصوص قابل معامله بنام فلورن بانکی و صدور آن در برابر امانات فلزی گران بهای مردم.
– هامبورک بانک: ایجاد پول مخصوص بنام مارک بانکی، هامبورک بانک با گذشت زمان با رایش بانک آلمان مدغم شد.
بانکهای نوظهور
• بررسی تاریخی نشان میدهد با گذشت زمان عملیات بانکی گسترش یافته و تنوع در عملیات سبب ایجاد بانکهای خصوصی گردید و بانکها به دو دسته انقسام یافت:
– بانک های ناشر
– بانکهای تجارتی
• بانکهای زراعتی، پیشه و هنر
• بانک قروض غیر منقول
• تولید پول اولیه و خلق پول ثانویه ضابطه اساسی نظام بانکداری نوین اعم از بانک بانکها، بانک های تجارتی، وسایط مالی، بازار های سرمایه، بازارهای مالی، بازارهای پولی، موسسات کریدتی و مالی را در تحت سیستم مالی پولی.
• دوفرانس بانک:
– نخستین بانک ناشر در فرانسه به نام ژنرال بانک تاسیس بعد از 20 سال ورشکست شد.
– دوفرانس بانک (1800) تاسیس گردید و توسط ناپلئون بناپارت حق فعالیت را بدست آورد.
ناپلئون (پدر بانکداری ) به این نظر بود که:
– بانک مرکزی تحت نظر دولت باشد نه در دست دولت.
– بانک مرکزی یک بانک ناشر بانکنوت باشد.
– بانک مرکزی بر دیگر بانکها نظارت کند
• بانکهای آمریکائی:
– آمریکا در سال 1867 به منظور انسجام بهتر بانکداری، قانون بانکداری را وضع کرد. بانک های ناشر به دو دسته تقسیم گردیدند:
• بانکهای دولتی که تابع دولت های مختلف آمریکا بود.
• بانکهای ملی که تابع قانون دولت مرکزی آمریکا بود.
• بانکنوت های ملی در سراسر آمریکا قابل چلند بود.
• بانکنوت های دولتی در محدوده جغرافیای همان دولت نشر میشود.
انواع بانکها
نظام بانکی در سیستم اقتصاد مدرن به انواع ذیل منقسم میشود:
• بانک های مرکزی (بانک بانکها)
• بانک های تجارتی
• بانکهای تخصصی
بانک محیث حرکت دهنده محوری در نظام های اقتصادی از آن جهت محسوب میشود که نقش تمویل کننده مالی سایر سکتور های اقتصادی برای رشد و توسعه متوازن و مثمر را ایفا مینماید.
سیاست های پولی و اقتصاد
• سیاست پولی عبارت است از مجموع اقدامات که مقامات پولی (بانک مرکزی) به منظور کنترول فعالیتهای اقتصادی جامعه به کار میگیرد.
• به عبارت دیگر سیاست پولی به معنی تصمیم گیری در مورد مقدار مطلوب پول و نرخ مطلوب رشد پول برای تحت تاثیر قرار دادن فعالیتهای اقتصادی (تولیدی و اشتغال) است.
• میکانیزم سیاست پولی.
• ابزار کمی سیاست پولی « مجموعه ابزاری اند که بر حجم پول در اقتصاد تغیر وارد مینمایند ».
• ابزار کیفی پول « مجموعه ابزاری اند که بر نحوه و چگونگی مصرف پول در اقتصاد تاثیر وارد میکند».
انواع بازار در اقتصاد
• نظام بازار آزاد: محل تقاطع عرضه و تقاضا
• بازار مالی: بازار های سهام و اوراق بهادر
• بازار بورس: محل تجمع کارگذاران یا نمایندگان خریداران و فروشندگان غرض انجام معاملات
– بازار اولیه: محل فروش اوراق بهادر منتشر شده
– بازار ثانویه: محل مبادله اوراق بهادر معامله شده بازار اولیه
• بازار سرمایه: محل داد و ستد کالای سرمایوی (سهام)
• بازار پول: محل خرید و فروش پول و اوراق اعتباری (بانکها و وسیطه های مالی)
• بازار فارکس: خرید یک ارز و فروش ارز دیگر (مکان فزیکی ندارد)
مروری بر نظام بانکداری افغانستان
• بانکداری همردیف کشور های توسعه نیافته رشد پائین و سیر تکاملی بطی دارد.
• در ظرف 70 سال (1312-1382) بانکداری در افغانستان نسج گرفته و سیر تکاملی بطی را پیموده است.
• بانکداری بعد از 1382 بعد از نفاذ قوانین جدید با سرعت قابل ملاحظه ای انکشاف نمود.
• بانک مرکزی به وظایف اصلی بانک مرکزی آغاز و عموم عملیات تجاری به بانکهای تجاری واگذار شد.
دافغانستان بانک (بانک مرکزی)
• به اساس تصویب شماره 152 مورخ 3/2/1318 مجلس عالی وزراء.
• تصویب شماره 11 مورخ 9/6/1318 شورای عالی.
• تصویب مورخ 12/6/1318 مجلس عیان.
• د افغانستان بانک با سرمایه ابتدایی 120 ملیون افغانی تاسیس گردید.
• شورای عالی بانک مرکزی عالی ترین مرجع تصمیم گیری.
– شوراي عالي، عالي ترين مرجع تصميم گيري و سياست گذاري.
– تعيين کننده حدود بازار آزاد، نرخ سود (تکتانه).
– تصميم گیرنده درباره اسناد بهادار قرضه افغانستان بانک و شرايط آن.
(بانک ملی افغان)
• اولین بانک و اولین بانک خصوصی در نظام بانکی افغانستان.
• منبع شرکت سهامی هاشمی 1311.
• منزله بانک ناشر 1312.
• مؤسس مرحوم عبدالمجید زابلی.
• سرمایه اولیه 60.9 ملیون افغانی (72% شرکت سهامی هاشمی و 28 % دولت).
• سهامداران اساسی (شاروالی کابل، اطاق های تجارت، جمیعت عالی سره میاشت، قوای هوائی و وزارت مالیه).
• جواز مجدد 1383.
• 30 شعبه مرکزی، 9 شعبه شهری، 10 شعبه ولایتی، 2 نمایندگی خارجی ( لندن و نیویارک).
• دارای شبکه سویفت و وسیترن یونین
(پشتنی تجارتی بانک)
• سال تاسیس 1333.
• سرمایه اولیه 120 ملیون افغانی (32 % دفبانک، 68% سهام آزاد)
• موسس مرحوم جنت خان غروال به همکار شرکت های خصوصی (اسهام آزاد)
(بانک انکشاف صادرات و بانک انکشاف زراعتی)
• بانک انکشاف صادرات:
– با سرمایه 10 ملیون دالر در سال 1356 تاسیس شد.
– هدف تقویه صادرات، انکشاف صنایع ملی و مارکیتنگ.
– بنابر عدم تکامل معیارات جواز فعالیتش منحل شد.
– در سال 1386 با بانک پشتنی با مجموع دارائی و بدهی های اسعاری و افغانی مدغم گردید.
• بانک انکشاف زراعتی:
– موسسه سهامی با سرمایه 150 ملیون دالر.
– در چوکات وزارت زراعت.
– در سال 1348 با سرمایه 500 ملیون افغانی به بانک انکشاف زراعتی ارتقاء یافت.
– در سال 1386 منحل گردید.
• بانک انکشاف صناعتی:
– در سال 1335 حسب سفارش وزارت معدن و صنایع به اسم کسه اعتبارات صناعتی تاسیس شد.
– سرمایه 200 ملیون افغانی (100 ملیون بانک ملی و پشتنی و 100 ملیون دفبانک، 5 بانک خارجی و بانک جهانی).
– در سال 1345 با سرمایه 560 ملیون افغانی به بانک انکشاف صنایع ارتقاء نمود.
– در سال 1386 منحل گردید.
• بانک رهنی و تعمیراتی:
– سرمایه اولیه 30 ملیون افغانی به عنوان کسه عمرانی تاسیس شد.
– در سال 1326 به عنوان بانک رهنی و تعمیراتی ارتقاء نمود.
– 37 سال از هدف اصلی انحراف و به معاملات تجارتی پرداخت.
–در سال 1386 منحل گردید.
بانکداری اسلامی در افغانستان
• بانک گلاب الدین شیرزئی:
– در سال 1372 به سرمایه 3 ملیارد افغانی در شهر کابل افتتاح شد.
– در سال 1372 منحل گردید.
• بانک خصوصی اسلامی احمدزی:
– در سال 1372 لوحه نصب تعمیر گردید.
– نه افتتاح و نه انحلال وضاحت دارد.
• این دو بانک اسلامی به گمان اغلب، ذریعه فرامین دولت وقت اجازه فعالیت کسب نموده بودند.
مرحله نوین نظام بانکداری افغانستان
• با انفاذ قانون اساسی افغانستان، قانون دافغانستان بانک، قانون بانکداری و سائیر قوانین و مقررات و صراحت ماده 10 قانون اساسی نظام اقتصادی کشور حمایت سکتور خصوصی تسجیل گردید.
• حین اجرای عملیات بانکی معاملات پولی و مالی بر تناسب معقول دارائی و قرضه ها، قدرت سیالیت خود را حفظ و خدمات مشتریان از تکنالوژی های ذیل استفاده میکنند:
– سویفت، ویسترن یونین و ATM.
– Point of sales system(P.S.S), Coins Star Contact (C.S.C).
– Flex Cube, Internet Banking (I.B).
– Core Banking System (C.B.S), Debit Card (D.C).
– Mobile banking (M.B).
وظایف بانکداری سکتور خصوصی
• احتیاجات پولی یک اقتصاد رو به انکشاف را تهیه میدارد.
• کارائی متناسب پس انداز ها.
• تهیه خدمات مالی برای خانواده ها و موسسات.
• واسطه مالی بین پس انداز کننده و سرمایه گذار.
• تمویل سرمایه گذاری تحت شرایط اقتصاد بازار آزاد.
بانکهای خصوصی در نظام بانکداری افغانستان
• بانک بین المللی افغانستان (AIB):
– سال تاسیس 2004.
– سهمداران این بانک: بانک آسیایی، شرکت ایشان نشنل، رحمت گروپ، ARC.
– مروج کننده ATM، ماستر کارت و دبت کارت.
• عزیزی بانک:
– با سرمایه 250 ملیون افغانی در سال 1385 تاسیس شد.
• کابل بانک:
– با سرمایه 250 ملیون افغانی در سال 1383 تاسیس شد.
– دارای سیستم C.B.S و Flex Cube، ویسترن یونین و سویف.
– بیشترین نمایندگی ها نسبت به سایر بانکها.
– در اثر ظهور بحران منحل و تحت تصفیه قرار گرفت.
• نوی کابل بانک:
– اخذ جواز فعالیت به تاریخ 31 حمل 1390.
– وزارت مالیه یگانه سهمدار.
– برعلاوه داشتن سیستم های پیشرفته همچون دیگر بانکها دارای سیستم 3131.
فهرست بانکهای فعال نظام بانکی افغانستان
بانکهای داخلی:
• دافغانستان بانک (بانک مرکزی) بانک بانکها.
• بانک ملی افغان.
• پشتنی بانک.
• افغان یونایتد بانک.
• بانک بین المللی افغانستان.
• عزیزی بانک.
• میوند بانک.
• غضنفر بانک.
• نوی کابل بانک.
•کابل بانک (تحت تصفیه قرار دارد).
نمایندگی بانکهای خارجی:
• الفلاح بانک (امارات متحده عربی).
• برک بانک افغانستان (جمهوری اسلامی بنگله دیش).
• آرین بانک ( جمهوری اسلامی ایران).
• فرست میاکرو فایننس بانک ( آغاخان).
• ستندرد چارتر بانک (برتانیه).
• پنجاب نشنل بانک (هندوستان).
• حبیب بانک (جمهوری اسلامی پاکستان).
• نشنل بانک آف پاکستان (جمهوری اسلامی پاکستان).
حرف اخیر
• آنچه درخور تعمق است اینکه تجارب کشورها به اثبات رسانیده که سکتور بانکداری خصوصی گاهی به سرعت بی مانند توسعه میابد، زمانی برخی از این بانکها به هم ادغام میشوند، برخی نسبت کاهش فعالیت و عوامل دیگر از صحنه بانکداری حذف میشوند و گاهی هم به تعداد آن افزوده میگردد. نهایتاً در چنین وضعیت نظارت و حمایت بانک مرکزی حتمی تلقی میگردد.
• باید مقررات و پالیسی های مؤجز، بسیار زیرکانه و محتاطانه در این راستا تدوین و تسجیل گردد و به منظور نظارت سالم و محتاطانه بر تطبیق قوانین و مقررات نظام بانکداری از استعدادها و کادرهای متخصص استفاده و پیوسته به منظور حمایت از نظام نظارت مالی و حسابی مستمر به عمل آید.
طرح دید و پیشنهادات
• بانک های سکتور خصوصی به منظور تعقیب استراتیژی ملی قدرت ایجاد و اعطاء انواع قرضه و وام را در خود تقویت نمایند.
• فرصت لازم برای بانک های تجارتی داده شود و یا آن چنان شرایط مساعد گردد که آنها بتواند در اعمار سیستم ها کاری و تقویت بنیه مالی خویش از منابع خارجی چون ممالک اروپائی کمک های مالی حاصل نمایند.
• طوریکه پالیسی های تشکیلاتی و کادری بانک ها در افغانستان سروی میگردد، نصب کادرها نه بر معیار اهلیت کار آگاهی و تجربه بلکه به اساس روابط و سلیقه ها مبتنی است که این خود یک موضع تحدیدی برای انکشاف سکتور بانکداری و کارائی نظام بانکی استراتیژی اقتصاد مالی در کشور میباشد که باید این پالیسی معیاری گردد.
• بانک ها در اعطاء قروض و اشتراکات سرعت لازم ندارند و علتش هم نبود کادرها در قسمت تحلیل پروژه، تحلیل بیلانس، ارزیابی مسلکی پروپوزل ها، بزنس پلان ها و تعین استرتیژی بر اساس بیلانسشیت….. که اخلاقاً به آن باید معطوف گردید.
• جامعه افغانی اسلامی است و اکثر دارندگان پول و سرمایه حاضر نیستند آنرا به طور سودزا به بانک ها ودیعه کنند. پس ایجاب مینماید تا بانکداری اسلامی تاسیس و تقویت گردد تا باشد پول های غیر فعال جامعه به حقیقت تاثیرگذار مبدل گردد.
• به منظور تحقق اهداف بانکداری بر اساسات علمی و اسلامی ایجاب مینماید تا با مراجع بین المللی چون اتحادیه بانکداری اسلامی روبط تامین و از امکانات مالی، تخنیکی، فنی و ارتقاء ظرفیت های انسانی استفاده به عمل آید.
• به منظور سرعت عمل در ایجاد بانکداری سکتور خصوصی باید به مقررات، لوایح و پروسیجر تجدید نظر صورت گیرد و در مطابقت به شرایط و وضعیت ملی تدوین و تسجیل گردد و وضعیت موجود براکراتیک تعویض گردد.
• طوریکه سروی گردیده هیچ فرد اقتصادی آرزو ندارد که پول خوب را به پول بد تبدیل کند، پس باید آن چنان پالیسی پولی تدوین گردد که قدرت خرید ارزش پول در زمان پس انداز بیشتر از زمان باز پرداخت آن باشد و در غیر آن فرار سرمایه صورت میگردد. پول به اموال تبدیل شده و اعتماد مردم نسبت به سیستم بانکی کاهش مییابد.
تحقیق از: میر سیر احمد مشرف و محمد شکیب امینی
بازدیدها: 0
