یونیدو یا سازمان توسعهٔ صنعتی سازمان ملل متحد (The United Nations Industrial Development Organization (UNIDO)) یک سازمان تخصصی سازمان ملل متحد است که در سال ۱۹۶۶ بر اساس قطعنامهٔ مجمع عمومی سازمان ملل متحد تأسیس گردید. بر اساس قطعنامهٔ یونیدو، هدف اصلی این سازمان، گسترش توسعه صنعتی در کشورهای در حال توسعه و یا اقتصادهای در حال گذار و توسعه روابط صنعتی بین‌المللی می‌باشد. است. یونیدو فعالیت‌های خود را به دو صورت مستقل و هماهنگ‌کننده انجام می‌دهد.فعالیت‌های مستقل این سازمان شامل جمع‌آوری و ارسال اطلاعات مربوط به فناوری، سازمان‌دهی امور اداری،ارائه کمک‌های فنی و تعلیم نیروی انسانی است.یونیدو مرکز هماهنگ‌کنندهٔ فعالیت‌های صنعتی کشورهای عضو نیز هست و این فعالیت را بیشتر از طریق ارتباط و همکاری نزدیک با نهادهای اقتصادی منطقه‌ای انجام می‌دهد. مقر اصلی این سازمان بین‌المللی در شهر وین در اتریش قرار دارد.
تاریخچه
سازمان ملل متحد که پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفت دارای چندین سازمان واتحادیه تخصصی و مستقل است که هریک وظایفی را بر عهده دارند. زمانی که سازمان ملل متحد به وجود آمد، خبری و اثری از مؤسسات و سازمانهای تخصصی وابسته به این سازمان دیده نمی‌شد، و به مرور زمان وقتی که سازمان ملل با شرایط جدیدی مواجه گردید، ضرورت شکل گیری مؤسسات تخصصی هم بیش از پیش احساس شد. به همین دلیل، سازمان‌ها و مؤسسات جدیدی پا به عرصهُ وجود نهاده و فعالیت خود را آغاز کردند. از جمله مؤسسات تخصصی سازمان ملل متحد، سازمان توسعهُ صنعتی ملل متحد (یونیدو) است. یونیدو از سازمانهای تخصصی سازمان ملل متحد می‌باشد که چند دههُ پیش به وجود آمد، زیرا زمانی که مساُله تشکیل سازمان ملل در بحبوحهُ جنگ جهانی دوم مطرح بود و حتی پس از پایان جنگ که تلاش وسیعی برای تاُسیس سازمانی جهانی و فراگیری برای حفظ صلح جهانی آغاز شده بود، توجه چندانی به مساُلهٔ صنعتی‌شدن کشورهای در حال توسعه یا جهان سوم نمی‌شد، دلیل آن نیز حضور قدرتمندانه کشورهای استعماری در این مناطق بود که عمدتاً در جنگ هم به پیروزی رسیده بودند. ولی جنگ دوم زمینه ساز سقوط استعمارگران و آغاز جنگ‌های آزادی‌بخش در تمام سرزمین‌های تحت سلطه گردید و موجب استقلال کشورهایی شد که برخی از آنها حتی قبلاً سرزمین و کشور مستقل نبودند. این کشورها پس از آنکه پا به عرصهُ وجود گذاشتند با مشکلات بسیاری در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی دست به گریبان بودند. لذا با افزایش تعداد کشورهای استقلال یافته، سازمان ملل هم در صدد تجدید نظر در برخی سیاستهای خود برآمد و فعالیت‌هایی در جهت ارائه کمک‌های صنعتی انجام داد که از جملهُ آنها می‌توان به یونیدو اشاره کرد.۱
تاسیس
به عنوان اولین فعالیت‌ها در جهت ارائه کمک‌های صنعتی، می‌توان برنامه سازمان ملل متحد در مورد کمک‌های صنعتی (برنامهٔ سازمان ملل متحد برای کمک‌های توسعه سال ۱۹۴۸، در سال۱۹۵۰ گسترش پیدا کرد)، صندوق مخصوص سازمان ملل متحد(۱۹۵۸)، کمیته برای توسعه صنعتی که در سال ۱۹۶۰توسط شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد تاسیس شد، بالاُخره “مرکز توسعه صنعتی ” را نام برد. هدف مرکز توسعه صنعتی هماهنگی فعالیت‌های مربوط به صنعتی-سیاسی در داخل سازمان ملل متحد بود. بعد از اینکه خواست کشورهای در حال توسعه در شورای اقتصادی و اجتماعی مطرح شد، بر اساس قطعنامه سال ۱۹۶۶ مجمع عمومی سازمان ملل متحد، سازمان تخصصی یونیدو (سازمان توسعه صنعتی) تاسیس گردید. از این جهت “یونیدو” به مفهوم حقوق بین‌الملل یک سازمان تخصصی مستقل نیست ولی روی هم رفته خصوصیات چنین سازمانی را دارا می‌باشد.۲ این سازمان در ژانویه ۱۹۶۷ به صورت یک مؤسسه خودمختار در داخل تشکیلات سازمان ملل بوجود آمد تا به صنعتی‌شدن کشورهای ذر حال توسعه کمک کرده، آهنگ رشد آنها را تسریع کند. ایجاد هماهنگی میان کارگزاری‌های سازمان ملل در زمینه توسعه به “یونیدو” واگذار گردید. در ۱۹۸۲ حدود ۱۵۱ کشور عضویت این سازمان را دارا بودند. مقر یونیدو در شهر وین پایتخت اتریش می‌باشد.۳
تشکیلات واهداف
هدف یونیدو بر اساس قطعنامهُ تاُسیس آن، گسترش توسعهُ صنعتی در کشورهای عضو می‌باشد. فعالیت‌های یونیدو به دو صورت مستقل و هماهنگ کننده تحقق پیدا می‌کند. فعالیت‌های مستقل سازمان مذکور در جمع‌آوری و ارسال اطلاعات مربوط به تکنولوژی، تشکیلات دادن به امور اداری، ارائه کمک‌های فنی در موارد استفاده از تکنولوژی و بالاُخره تعلیم پرسنل خلاصه می‌شود. یونیدو به عنوان مرکزی هماهنگ کننده در وین فعالیت‌های صنعتی سیستم سازمان ملل متحد را انجام داده، با سایر ارگان‌های سازمان ملل متحد از قبیل آنکتاد و کمیسیون‌های اقتصادی منطقه‌ای همکاری نزدیک دارد. شورای اداری یکی از ارگان‌های آن است که دارای ۴۵ نفر نماینده می‌باشد. ارگان تصمیم گیرنده یونیدو و دبیرخانه، از دیگر ارگان‌های سازمان مذکور است. شورا که سالی یک بار تشکیل جلسه می‌دهد، خطوط کلی فعالیت‌های سازمان را تعیین می‌کند، برنامه‌های سازمان را تنظیم کرده، هماهنگی لازم را انجام می‌دهد، فعالیت‌ها را کنترل کرده، و بالاُخره از طریق شورای اقتصادی و اجتماعی سالیانه به مجمع عمومی گزارش می‌دهد. کنفرانس عمومی با وجود کشورهای در حال توسعه، هنوز به صورت یکی از ارگان‌های دائمی یونیدو در نیامده ولی در اساسنامهُ یونیدو به صورت یک ارگان مخصوص در نظر گرفته شده است. اولین کنفرانس عمومی در سال ۱۹۷۱ به درخواست کشورهای در حال توسعه تشکیل شد. در دومین کنفرانس که در سال ۱۹۷۵در لیما برگزار شد، موضوع نظام نوین اقتصاد بین‌المللی مطرح گردید. بالاخره سومین کنفرانس عمومی در سال ۱۹۸۰ در دهلی‌نو تشکیل شد که در آن اختلاف آراء بین کشورهای در حال توسعه و صنعتی مشهود بود. یونیدو در سالهای ۱۹۷۵ تا ۷۶ تجدید سازمان داده شد. هم اکنون مرکز ثقل فعالیت‌های یونیدو عبارت از هماهنگی برنامه‌های صنعتی، مرکزی برای انجام تحقیقات صنعتی و بالاُخره فعالیت‌های مربوط به اجرای برنامه‌های صنعتی است.۴
نقش یونیدو در تشکیلات نوین نظام اقتصادی
روند صنعتی کردن کشورهای در حال توسعه در سازمان ملل متحد به عنوان یکی از اهداف اصلی شناخته شده است. لزوم این امر وقتی مشهود است که در یابیم جمعیت کشورهای در حال توسعه با بیش از ۷۰ در صد از کل جمعیت جهان فقط ۷ درصد از کل تولیدات صنعتی دنیا را تولید می‌کنند. سهم بخش‌های صنعتی در تولید ناخالص داخلی در کشورهای صنعتی بین ۳۰ تا۴۰ درصد قرار دارد در حالی که این رقم در اغلب کشورهای در حال توسعه زیر ۱۰ درصد می‌باشد. لذا کشورهای در حال توسعه در نظر دارند که از کنفرانس‌های عمومی یونیدو به عنوان سکویی برای تسریع در روند صنعتی کردن در چارچوب نظام نوین اقتصاد بین‌المللی استفاده نمایند. در دومین کنفرنس عمومی در لیما در سال۱۹۶۷ بر اساس قطعنامه‌ای تصمیم گرفته شد که سهم کشورهای در حال توسعه در تولیدات کل صنعتی جهان به ۲۵درصد در سال ۲۰۰۰ افزایش داده شود. بعلاوه در بیانیه لیما خواست‌های دیگری نیز از قبیل حق مصادره شرکت‌های خارجی، تقویت کارتل‌های مواد اولیه و امثالهم به چشم می‌خورد. گذشته از این تصمیم گرفته شد که یک سیستم مشورتی در چارچوب یونیدو بین کشورهای در حال توسعه و صنعتی نیز به وجود آید. بیانیه لیما هرچند دارای ضمانت اجرایی نبود ولی سرعت روابط بین کشورهای صنعتی و کشورهای در حال توسعه را تسریع بخشید. در سومین کنفرانس عمومی در سال ۱۹۸۰ در دهلی نو، خواست‌های کشورهای در حال توسعه به طور کلی از طرف کشورهای صنعتی رد شد. پیشنهاد کشورهای در حال توسعه برای تاسیس صندوقی با سرمایه چندین میلیارد دلار برای تسریع بخشیدن به روند صنعتی کردن با موافقت کشورهای صنعتی مواجه نشد. براساس نظرات کشورهای صنعتی جهت تسریع بخشیدن در روند صنعتی کردن کشورهای در حال توسعه بایستی سیستم گمرکی ترجیحی را بهبود بخشید و بعلاوه بایستی سازمان یونیدو را به عنوان مرکز هماهنگی‌های صنعتی، تجهیز کرد. در طول سالهای گذشته ۱۸۰ کشور از طرح‌های همکاری فنی یونیدو استفاده کرده‌اند. ُ۵
پانویس
1- نگاهی به سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی، کار و جامعه، شماره۸و۹ صفحه ۵۳و۵۴
2- محتشم دولتشاهی، طهماسب. [تهران «سازمانهای اقتصادی بین‌المللی»]. انتشارات ویستار، ۱۳۷۵، ص۱۹۳.
3- نگاهی به سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی، کار و جامعه، شماره۸و۹ صفحه ۵۳و۵۴
4- محتشم دولتشاهی، طهماسب. [تهران «سازمانهای اقتصادی بین‌المللی»]. انتشارات ویستار، ۱۳۷۵ص،۱۹۴.
5- محتشم دولتشاهی، طهماسب. [تهران «سازمانهای اقتصادی بین‌المللی»]. انتشارات ویستار، ۱۳۷۵، ص۱۹۵.
Hits: 1
