جنبش جهانی دسترسی آزاد که از دهه 1990 و با گسترش اینترنت آغاز گردیده، به‌تندی فراگیر شده است و دسترسی به پارساها را در چهار سطح جهانی، منطقه‌ای، ملی، و سازمانی دنبال می‌کند. این جنبش در «ان.دی.ال.تی.دی.» تمام‌متن نزدیک به پنج میلیون و 800 هزار پارسا را از سراسر جهان در دسترس همگان گذاشته است. «او.ای.تی.دی.» نیز دسترسی آزاد به تمام‌متن نزدیک به پنج میلیون پارسا را از بیش از 1100 مؤسسه برای همگان فراهم آورده است. «سی.آر.ال.» با همکاری 1200 مؤسسه از 90 کشور جهان و 800 هزار رساله دکتری، «سایبرتسیس» با بیش از 50 هزار پارسا، و «اریک» هم از دیگر جنبش‌های جهانی دسترسی آزاد به تمام‌متن پارسا هستند. در این میان، پایگاه‌هایی مانند «ان.دی.ال.تی.دی.» و «او.ای.تی.دی.» فراگیرند و برخی دیگر مانند «اریک» یک زمینه (آموزش و پرورش) را پوشش می‌دهند. این جنبش به ناشرانی مانند «پروکوئست» نیز رسیده که در کنار فروش، تمام‌متن پارساهای دارای دسترسی آزاد را نیز در «پی.کیو.دی.تی. اوپن» فراهم ساخته است.
دسترسی آزاد در سطح منطقه‌ای و با همکاری چند کشور نیز گسترش یافته است. در اروپا پورتال «دارت یوروپ» دسترسی آزاد به تمام‌متن نزدیک به 830 هزار پارسا را از 619 مؤسسه در 28 کشور اروپایی در بر دارد. «دیوا پورتال» نیز نزدیک 400 هزار پارسای تمام‌متن 49 مؤسسه آموزش عالی و پژوهشی کشورهای اسکاندیناوی را در دسترس می‌گذارد. شصت کشور آفریقایی هم با همکاری یکدیگر پروژۀ «داتاد» را راه‌اندازی کرده‌اند که هم اکنون نزدیک 30 هزار پارسا را در بر دارد.
کوشش‌های بسیاری هم در سطح ملی برای دسترسی آزاد به پارساها انجام شده است، برای نمونه می‌توان از کشورهای زیر یاد کرد:
- انگلستان (از 2004 با 146 مؤسسه و بیش از 500 هزار رساله)
- کانادا (از 1965 با 70 مؤسسه و بیش از 500 هزار پارسا)
- هند (از 2009 با 379 مؤسسه و بیش از 230 هزار پارسا)
- فرانسه (از 1985 با 199 مؤسسه و نزدیک 458 هزار پارسا)
- ترکیه (از 2008 با 238 مؤسسه و نزدیک 540 هزار پارسا)
- آفریقای جنوبی (از 2010 با 23 مؤسسه و بیش از 134 هزار پارسا)
- لیتوانی (از 2006 با 14 مؤسسه و بیش از 17 هزار پارسا)
- برزیل (از 2001 با 114 مؤسسه و نزدیک به 540 هزار پارسا)
- اسپانیا (از 2010 با 82 مؤسسه)
- تایوان (از 2000 با 142 مؤسسه و بیش از 480 هزار تمام‌متن و یک میلیون و 130 هزار چکیده پارسا)
- صربستان (از 2013 با پنج مؤسسه و بیش از یک‌هزار پارسا)
- چک (از 2006 با 44 مؤسسه)
- اسلواکی (از 2010 با 40 مؤسسه و نزدیک 630 هزار پارسا)
- پرتغال (از 2004 با 117 مؤسسه و نزدیک 2600 پارسا)
- سوئد (نزدیک به 69 هزار رساله دکتری انگلیسی زبان 46 دانشگاه سوئدی)
افزون بر این‌ها، دانشگاه‌های بزرگ و رده نخست دنیا نیز چنین می‌کنند. «شرپا»* یک دروازه با نام «اوپندور» راه‌اندازی و بسیاری از واسپارگاه‌های سازمانی دسترسی آزاد را نمایه کرده است. این دروازه هم‌اکنون بیش از 2600 پایگاه با دسترسی آزاد به پارساها را در سراسر جهان در بر دارد که در میان آنها می‌توان دانشگاه‌های زیر را دید:
- مؤسسه فناوری ماساچوست (ام.آی.تی.)
- دانشگاه استنفورد
- دانشگاه واشنگتن
- دانشگاه کمبریج
- دانشگاه آریزونا
- دانشگاه پوردو
- دانشگاه آیووا
- دانشگاه کانزاس
- دانشگاه کنتاکی
- دانشگاه نیومکزیکو
- دانشگاه دوک
- دانشگاه پنسیلوانیا
- دانشگاه براون
- دانشگاه کارولینای جنوبی
- دانشگاه تگزاس
- دانشگاه ویرجینیاتِک
- دانشگاه مک‌گیل
- دانشگاه بریتیش کلمبیا
- دانشگاه ادینبورگ
- دانشگاه گلاسگو
- دانشگاه دورهام
- دانشگاه هلسینکی
- دانشگاه هنگ‌کنگ
در این میان، برخی از دانشگاه‌ها نیز با همکاری هم ابزاری مشترک برای دسترسی به تمام‌متن پارساها فراهم کرده‌اند که از میان آنها می‌توان نظام «وایت روز» را نام برد که دسترسی به پارساهای سه دانشگاه لیدز، شفیلد، و یورک را فراهم کرده است.
* Securing a Hybrid Environment for Research Preservation and Access (SHERPA)
Hits: 1
