با بهرهگیری از سیستم تجزیه و تحلیل مشاغل و شناخت معماری سازمان مشخص میشود که هر شغل چه وظایف ، مسئولیتها و اختیاراتی داشته و برای احراز آن کدام مدارک تحصیلی و یا تجربه عملی ضروری است و کدامین مهارتها ، تکنیکها ، دانشها و توانائیهایی مورد نیاز است . بنابراین براساس یک روش علمی و کاملاً تخصصی کلیه جزئیات و ابعاد یک شغل ارزیابی و مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد و به این ترتیب شناسنامه کامل و جامعی از یک شغل بدست میآید . در بيشتر متون و نوشتهها ، مديريت علمي مترادف با نام فردريك وينسلو تيلوربا عنوان نهضت تيلوريسم ذكر شده است ولي هرگز نبايد اسامي دانشمندانی همچون فرانسيس بيكن ، ريچارد پتي ، جان لاك و رنه دكارت را در جهت تبيين و طرح نظريات در حوزه روش تحقيق علمي از ياد برد . چنانچه همه این افراد بر پاسه مدیریت علمی و سیستماتیک , به شناخت مفاهیمی چون مهندسی سازمان و تجزیه و تحلیل مشاغل کمک کردند مديريت بطــور عام تلاش دارد تا حداكثـر استفاده را از منابـع چهارگانه يعني1- امور نيروي انساني 2- پول 3- مواد 4- تسهيلات بدست آورد. مكتب مديريت علمي درصدد آن است تا يك سيستم منظم علمي براي حل مسائل و مشكلات سازمانها و دستگاههاي اداري پيدا نمايد.
1-فلسفـه مديـريت علمـی
مفهوم واقعي مديريت علمي به مراتب عميقتر از عنوان ظاهـري آن است به عقيده تيلور ، تامين رفاه جامعه فقط با همكاري مديريت و كارگران در استفاده از روش هاي علمي براي اداره امور سازمانها ، امكانپذير است به نظر او براي انجام دادن هر كار، هميشه راه بهتري وجود دارد و يافتن روش صحيح انجام هر كار فقط با بكار بردن اصول مديريت علمي امكانپذير است .
2-تعـريف مديـريت علمـی
مديريت علمي عبارت است از بكار بردن يك سيستم منظم علمي براي حل مسائل و مشكلات سازمانها و دستگاههای اداری ، بازرگانی و صنعتی اعم از موسسات بخش عمومی و یا بخش خصوصی به طوری که بر اساس اصول و مکانیسمهای مدیریت علمی و با بهره گیری از روش تحقیق علمی نسبت به حل مسائل و مشکلات سازمانها و بهبود سيستمها و روشهاي انجام كار اقدامات اساسي بعمل ميآيد .
3-بنيانگـذاران مديـريت علمـی
اگر چه فردريك تيلور به عنوان بنیانگذار مكتب مديريت علمي شناخته شده است ولي دانشمندان و متفكران ديگري نيز در توسعه و تكامل اين نهضت سهمي به سزا داشتهاند . مديريت علمي با انتشار كتاب معروف چارلز ببج با عنوان صاحبان صنايع و صرفهجويي در وسايل ماشيني آغاز گرديد . هنري تاون با تدوين مقاله اي تحت عنوان «مهندسي» به عنوان يك اقتصاددان اين راه را تداوم بخشيد به نظـر او سازمانهاي صنعتـي به مديراني احتياج دارد كه عـلاوه بر تخصص و مهارت حرفهاي بايد قدرت تشخيص مشكلات و توانائي تجزيه و تحليل اطلاعات و ارائه مناسبترين راه حل براي مسائل مديريتي را داشته باشند .
4- طرفـداران مديـريت علمـی
مديريت علمي به منزله كاربرد اصول و مباني علمي در مديريت از طريق تحقيق علمي جهت حل مسائل و مشكلات سازمانها و بهبود سيستمها و روشهاي اداري طرفداران زيادي در ميان علما و متفكران مديريت دارد از آن جمله ميتوان به فرانك ، ليليان گيلبرت ، و هرينگتن امرسون اشاره كرد كه سهمي به سزا در توسعه و تكامل اين نهضت داشتهاند .
5- اصـول مديـريت علمـی
اصول مديريت علمي كه به منزله قواعد اساسي و بنيادين آن بهشمار ميآيد از ديدگاه«فردريك تيلور» پدر مديريت علمي جهان بدين قرار ميباشد .
اصـل اول : مديريت بايد علمي باشد نه تجربي و آزمايش و خطائي .
اصـل دوم : انتخاب كاركنان بايد اساس علمي داشته باشد .
اصـل سوم : آموزش و تربيت كاركنان بايد جنبه علمي داشته باشد .
اصـل چهارم : روابط نزديك و دوستانه و روحيه همكاري بايد ميان مديران و كاركنان برقرار باشد
6- مکانيسـم های مديـريت علمـی
مكانيسمهاي مديريت علمي به منزله اجزاء متشكله آن و ساختمان تشكيل دهنده اين مديريت به شمار ميآيد كه بدين ترتيب ميباشد :
- مطالعه و اندازه گيري دقيق زمان انجام هر جزئي از كار .
- تعيين روشهاي صحيح انجام كار
- اعمال سرپرستي تخصصي و چندجانبه در سازمان .
- استاندارد نمودن و يكنواختسازي كليه ابزارها و وسايل انجام كار .
- تهيه دستورالعمل اجرائي و راهنماي شرح مشاغل .
- تهيه و تدوين شرح وظايف هر يك از مشاغل براي هر يك از كاركنان .
- برقراري يك سيستم پرداخت حقوق و دستمزد مناسب با كميت و كيفيت كار .
7- عناصـر پنجگانـه مديـريت علمـی
سيستم مديريت به منظور حل مسائل و مشكلات سازمان و به منظور برقراري روشهاي بهبود يافته و صحيح به جاي روشهاي غلط و غيرمنطقي نيازمند عوامل و عناصر پنجگانه زير ميباشد :
- تحقيق و تجزيه و تحليل مداوم به منظور پي بردن به مسائل و مشكلات سازمان و ارائه راهحلهاي صحيح و منطقي آنها.
- بوجود آوردن استانداردها ، ضابطه ها و معيارهاي علمي و منطقي براي انجام دادن كار.
- ايجاد يك سيستم منظم طرحريزي براي پيش بيني عمليات و فراهم كردن وسايل اجراي آنها.
- ايجاد ضوابط و معيارهاي لازم براي كنترل و نظارت بر انجام كارها به منظور از بين بردن عواملي كه سبب ايجاد وقفه در پيشبرد امور ميشود .
- ايجاد محيط مناسب كار براي جلب همكاري كاركنان با مديريت به منظور تلفيق هدفهاي سازمان با هدفهاي كاركنان .
8- آثـار و نتايـج مديـريت علمـی
نتايج و دستاوردهاي حاصل از كاربرد اصول و مباني ، عناصر و مكانيسمهاي مديريت علمي به شرح ذيل ميباشد :
براي انجام دادن هر كار ، همواره راه بهتري وجود دارد . اين راه بهتر هيچگاه به طور قطعي بدست نميآيد بلكه بسته به هدف سازمان و برحسب شرايط و اوضاع و احوال قابل تغيير و اصلاح ميباشد . بكار بردن يك روش سيستماتيك و منظم و مبتني بر مشاهده و جمعآوري اطلاعات به منظور حل مسائل و مشكلات ، در مقايسه با استفاده از روشهاي تصادفي و غيرمنظم كه بر ملاحظات و نظريات شخصي مبتني است نتيجهاي به مراتب بهتر و صحيحتر به همراه خواهد داشت
معماری سازمان
1-هنـر معمـاری سازمـان
معماري واژهاي است با كاربردي وسيع كه براي افراد مختلف معاني بسيار متفاوتي دارد . اين سخن زيبا و پرمغز از فردريش شلينگ كه معماري در كل موسيقي يخ زدهای است ، ميتواند جوهره و بنياد آن را معرفي نمايد ، بنابراين همانگونه كه يك اثر معماري از چنان هماهنگي و انسجام هارمونيك برخوردار است يك سازمان و نظام اداري نيز ميبايست از آهنگي موزون و هماهنگ برخوردار باشد تا بتواند تمامي اجزاء تشكيل دهنده آن را به گونهاي سازمان يافته و منظم به سوي هدفي مشخص رهنمون سازد .
2-کشف نظـم پنهـان
هدف اصلي بشر از كنجكاوي و پژوهش در امور طبيعي ، كشف نظم پنهان در مواد و پديدههاست ، بررسي معماري اشياء فرصتي براي ما به ارمغان ميآورد تا پوسته ظاهري را كنار بزنيم و به ساختار پنهان در زير آن نظر افكنيم و به دانهاي دست يابيم كه هسته اصلي آن را تشکیل میدهد که وقتي عريان ميگردد به ما توانائي ديدن و شكافتن قالب طبيعي اشياء را ميبخشد و دستيابي به اين حقيقت گامي است براي پيشرفت ، که آن هم نقطه آغازين به شمار ميآيد.
3-مفهـوم سلسلـه مراتب هرمـي
انسانها در چهارچوب خانواده ، خانوادهها در قالب خويشاوندان ، خويشاوندان در قالب قبيلهها و قبيلهها در قالب ملت ها با هم پيوند يافتهاند و اين همان مفهوم سلسله مراتب و مفهوم هرم است كه از لايهها و طبقات مختلفي تشكيل شده است كه از هر جهت در پديدههاي طبيعي ساري و جاري است و بر همه آنها حكومت ميكند .
4-تكامــل بيولــوژيك
كار عمده طبيعت جفت و جور كردن است. هر گامي در طبيعت مسيري برنامهريزي شده را دنبال ميكند ، استمرار و ادامه اين مسير و ترتيب و توالي آن بوسيله طبيعت، در راستاي رسيدن به تكامل است و تكامل بيولوژيك حاصل انتخاب طبيعت است انتخابي كه از ديد ما به صورتي تصادفي انجام ميشود در صورتي كه هر جزء بسيار كوچك داراي نظمي دقيق و هوشمند است و تكامل فيزيكي فرآيند مشابهي از پيوند خوردنها و زنجيرهاي از گردهم آمدنها است كه ظاهراً به طور تصادفي صورت میگیرد در صورتی که نظامي دقيق و پايدار دارد.
5-معمــاري شغـــل
معماري شغل ايدهاي است كه با اشرافيت و آگاهي بر فلسفه و هدف اصلي از ايجاد سازمان، مشاغل آن را طراحي و ترسيم مينمايد و هنري است كه با ايجاد هارموني ميان مشاغل مختلف و ارتباط هارمونيك آن با سازمان آهنگي موزون و هدفمند به مشاغل میبخشد و در نهايت تكنيكي است كه از طريق طراحي و ترسيم صحيح و مناسب مشاغل در جاي جاي سازمان، جايگاه آنها را در سيستم واحد تشكيلاتي تعريف و نمايان ميسازد بهگونهاي كه چيدمان مشاغل سازماني، با اهداف و رسالتها و ماموريتهاي سازمان از يك طرف و آرمانها، اخلاق و فرهنگ سازماني از طرف ديگر هماهنگ و منطبق گردد .
ب ) طراحــی شغـــل
از ديدگاه هربرت سايمون ، طراحي ، محور دانشهاي بشري است اعم از مديريت، پزشكي و مهندسي، طراحي يعني چارهانديشي براي دگرگوني يك نظام ، طراحي در نظام اداري چــارهاي است براي گزينـش روشهاي گوناگون تقسيم كار و ايجاد هماهنگــي، به عبارت نزديكتر طراحي شغل عبارت است از مهندسي در عوامل ، عناصر و اجزاء تشكيل دهنده يك شغل .
1-سابقــه طراحــي شغــل :
از نظر فردريک تيلور طراحي شغل مهمترين تك عنصر مديريت علمي است. برداشتها و ملاحظات مربوط به طراحي شغل به نهضت مديريت علمي باز میگردد. صاحبنظرانی همچون فردریک تیلور ، فرانک گیلبرت ، هنری ال ، گانت و هرینگتن امرسون مشاغل را با تکنیکهایی همچون تحلیل زمان و حرکت به طور منظم و سیستماتیک مورد بررسی قرار میدادند . هدف آنها به حداکثر رساندن کارآئی انسان در انجام شغل بود به طوری که به نظر تیلور طراحی شغل مهمترین تک عنصر مدیریت علمی است .
2-افــق هاي طراحــي شغـل :
نگرش تازه به طراحي شغل توانسته است پاسخهاي قانع كنندهاي به مشكلات نيروي انساني ارائه نمايد امروزه برداشتهاي اجتماعي – فني مربوط به طراحي شغل بيشتر با كيفيت زندگي كاري ارتباط پيدا نموده به طوري كه اكنون طراحي شغل با مهندسي شغل ، توسعه شغل و چرخش شغلي حائز اهميت بوده و افقهاي جديدي را در علوم و مهارتهاي اداري و سيستمي به روی محققان و دانشمندان گشوده است .
3-بايستــه هاي طراحــي شغــل
طراحي شغل ميبايست به پرسشهاي زير پاسخ دهد كه اولا : هدف از ايجاد شغل چيست؟ يك شغل سازماني بايد دربرگيرنده چند وظيفه باشد؟ كدام مهارت و دانشي براي هر شغل لازم است؟ گروهبندي يا طبقهبندي مشاغل باید بر چه مبنايي استوار گردد ؟ بازده و كارآئي يك شغل تا چه ميزان قابل قبول است ؟ استانداردهاي شغلي كدام است ؟ ويژگيها و شرايط محيطي كار مطلوب كدام است ؟ و اختيارات شغلي ميان كارشناسان و مديران چگونه توزيع مي گردد
ج ) مهندســی سیستــم
1-فرآيند مهندسی سيستم
مهندسـي سيستم بخشی از فرآينـد سيستمهاي فني – اجتماعي است كه در عين فني بودن داراي ويژگيهاي اجتماعي نيز ميباشد ، مهندسي سيستم با روشي ساختاري و منظم اقدام به آفرينش سيستم ميكند سيستمي كه بتواند با محيط سازگار باشد و در تحقق اهداف آن با سيستمهاي همسان ديگر همكاري و مشاركت نمايد. به اين ترتيب سيستم كار ، طوري طراحي ميشود كه هم نيازهاي انساني و اجتماعي كاركنان برآورده شود و هم ضرورتهاي فني كار انجام گيرد بنابراين در اين روش ابعاد فني و اجتماعي كار مكمل و متمم يكديگرند .
2-مهندســي انسانـــي
مهندسي انساني جزو علومي است كه وارد مهندسي سيستمها گرديده كه براي مطالعه رفتار انسان در محيط كار و ارتباط آن با ماشين و تجهيزات تلاش ميكند در اين روش پيامدهاي رواني تماس انسان با ماشين آلات ، ابزار و وسايل كار و ساير عوامل در محيط كار و تاثير آنها بر عملكرد انسان مورد بررسي و مطالعه قرار ميگيرد . به طوری که سعي ميشود كار طوري طراحي شود كه كاركنان بتوانند بدون فشار و خستگي بيش از حد وظايف و مسئوليتهاي خود را انجام دهند به عبارت ديگر هدف اين است كه كار مطابق با ويژگيهاي عامل انساني طراحي شود .
3- ارگونــومي
ارگونومي عبارت است از بررسي مناسبات ميان انسان،ابزار كار، ماشين و وضعيت محل كار به طوري كه بازده نيروي كار را افزايش دهد. به عبارت ديگر ارگونومي به معني سازگاري كار با وضعيت فيزيكي افراد قلمداد ميشود به طوري كه سعي ميشود با طراحي و مهندسي صحيح كاراز بروز عوارض فيزيولوژيكي منفي كه معمولاً در نتيجه انجام غلط كار در كاركنان به وجود ميآيد جلوگيـري گردد به عنوان مثال ممكن است كار بسيار طاقت فرسا طراحي شده باشد يا مستلزم جابه جائي مرتب اجسام سنگين، بلند يا حجيم باشد ، ممكن است طريقه نشستن كاركنان براي انجام كار درست نباشد يا ابـزار كار ، صحيح طراحـي نشده باشد و يا كاركنان در معـرض ارتعاشات صوتي ناهنجار و خطرناك قرار گرفته باشند يا مجبور به تحمل گرما يا سرماي شديد و يا شيفتهاي نامناسب باشند كه با طراحي و مهندسي شغل بصورت ارگونوميك قابل رفع و جبران خواهد بود .
د ) مهندســی شغـــل
شغل ها را مي توان در دو جهت و راستا مهندسي كرد:
راستای اول : گستره یا میدان شغل
راستاي اول از جهت گستره يا ميدان شغل است به اين معنا كه هر شغل بايد چند وظيفه جداگانه را دربرگيرد و هر يك از اين وظايف بايد چه حدود و اندازهاي را شامل گردد به عبارت ديگر از يك طرف ميتوان فرد شاغل را آدم همه كارهاي تصور كرد كه پيوسته از كاري به كار ديگر ميپردازد و از طرف ديگر او را فردي دانست كه همه تلاش خود را به يك وظيفه مشخص و روش معین متمركــز ميسازد و تمام ساعتهاي روز و حتي در همــه دقايق به تكرار آن ميپردازد .
راستاي دوم : ژرفا يا عمق شغل
راستاي دوم تخصصي كردن شغل از جهت ژرفا يا عمق شغل ميباشد در اين راستا فرد شاغل از يك سو تنها به انجام دادن كار ميپردازد ، بيآنكه به چگونگي و چرائي آن بيانديشد و از سوي ديگر ، افزون بر انجام دادن كار ، بر همه جنبههاي آن نظارت ميكند . راستاي اول را تخصصي كردن افقي شغل و راستاي دوم را تخصصي كردن عمودي شغل مينامند
1- تخصصـی کـردن شغـل
تخصصي كردن افقي شغل
تخصصي كردن افقي شغل در برابر گسترش افقي شغل قرار ميگيرد . كه متداولترين گونه تقسيم كار به شمار ميآيد . همانطوريكه مي دانيم در تيمهاي فوتبال ، بازيكنان را بر پايه نيروي بدني آنان در نقشها و پست هاي مختلف ميگذارند بر همين منوال اسكيموها نيز ماهرترين پاروزنهاي خود را در عقب قايق و بهترين نيزهاندازهاي خود را در دماغه قايق جاي ميدهند . عامل كليدي در تخصصي كردن شغل تكرار است و تخصصي كردن افقي كار سبب افزايش تكرار آن ميشود و در نتيجه استاندارد كردن آن را آسان ميسازد اين امر سبب مي شود تا فرآوردهها بهگونهاي يكسان و اقتصادي توليد گردد. تخصصي كردن افقي همچنين سبب تمركز حواس فرد شاغل و در نتيجه يادگيري بيشتر او ميشود و آخرين دليل اين كه تخصصي كردن شغل موجب خواهد شد كه فرد شاغل به كاري كه در تخصص او است چيرگي يابد .
تخصصي كردن عمودي شغل
تخصصي كردن عمودي شغل در برابر گسترش عمودي شغل قرار ميگيرد . این نوع تخصصي كردن به معناي جدا كردن انجام كار از اداره آن ميباشد . دانشجوياني كه سخنراني استادان خود را واژه به واژه يادداشت و از روي متد درسي بطور دقيق پيروي ميكنند يك كار تخصصي شده عمودي را انجام ميدهند ولي هنگامي كه دانشجويان درباره موضوعي خاص تحقيق و يا اختيار تصميمگيري در روشهاي تحقيقي را بدست میآورند این روش ، مصداق گسترش عمودي شغل را پيدا ميكند . سازمانهايي كه شغلهاي خود را در راستاي عمودي تخصصي ميكنند بر اين باورند كه چگونگي انجام دادن كار به تخصص جداگانهاي نياز دارد ولي زماني كه يك شغل در راستاي افقي تخصصي ميشود ، ديدگاه شاغل آن محـدود و ايجـاد پيوند با ديگـران در كارهـا براي وي دشوار ميشود و نظارت بر كار بيشتر بر دوش مدير يا سرپرست مستقيم شاغل قرار ميگيرد و يا به تحليلگري سپرده ميشود كه از راه استاندارد كردن كار ، هماهنگيهاي لازم را پديد ميآورد . بنابراين چون اغلب ، شغل ها از نظر افقي تخصصي ميشوند بهتر است آنها را از نظر عمودي نيز تخصصي كرد .
2- گستــرش شغــل
تخصصي كردن شغلها مشكلگشاي تمام مسائل مربوط به طراحي شغل نيست بلكه تخصصي كردن شغلها سبب آشكار شدن مسالهها و دشواريهاي ويژه خود ميشود كه مهمترين آنها مسئله ارتباطات و هماهنگيهاي شغلي است . چارلي چاپلين سرگذشت غمانگيز ماشيني شدن انسان را در فيلم «عصر جديد» پيش از جنگ جهاني دوم به نمايش ميگذارد ، افزايش از خود بيگانگي كارگران در سالهاي اخير تهديدي مستقيم براي توليد به شمار ميآيد به اين ترتيب كوششهايي براي حل و رفع اين مشكلات انديشيده شده است كه در پوشش مفهومهايي همچون گسترش شغل و غنای شغل پيشنهاد گرديده است . اصطلاح گسترش شغل را در دو راستاي گسترش افقي شغل و گسترش عمودي شغل مي توان طبقه بندي كرد
گستـــرش افقــي شغــل
گسترش افقي شغل در مقابل تخصصي كردن افقي شغل قرار ميگيرد در گسترش افقي شغل، فرد شاغل وظيفههاي بيشتري را كه براي توليد فرآورده يا ارائه خدمات لازم است انجام ميدهد او اين وظايف گوناگون را يا پي در پي انجام ميدهد و يا تنها عهدهدار انجام دادن يكي از وظيفهها ميشود اما اين وظيفه را با ساير همكاران خود جابهجا ميكند در اين صورت شغل او از گوناگونی لازم برخوردار ميشود به عنوان مثال در يك خط توليد مونتاژ خودرو در فاصلههاي زماني معين كارگران جاي خود را در خط توليد عوض مينمايند .
گستـرش عمـودي شغـل
گسترش عمودي شغل كه در مقابل تخصصي كردن عمودي شغل قرار دارد . در گسترش عمودي يا غنای شغلي ، فرد شاغل نه تنها وظيفههاي بيشتري را انجام ميدهد بلكه نظارت بيشتري نيز بر عملكردهاي خود اعمال ميكند براي نمونه مسئوليت بهم پيوستن موتور خودرو را ميتوان به يك گروه كاری كه نيروي تصميمگيري و چگونگي تقسيم و اجراي كار را نيز داشته باشند ميتوان واگذار نمود . شايان ذكر است گسترش يك شغل معين تا جائي سودمند است كه به بهاي چشمپوشي از تخصصهای شغل نيانجامد از اين رو گسترش شغل نيز همانند تخصصي كردن آن راهگشاي همه دشواريهاي طراحي شغل نيست بلكه گسترش شغل در واقع يكي از قاعدههاي طراحي است كه بايد همراه ساير قواعد طراحي رعايت گردد .
3- غنــي سـازي شغــل
غنيسازي شغل بيانگر توسعه تكنيكهاي شغلي پيرامون چرخش شغلي و توسعه شغلي در فرآيند طراحي شغل است به طوري كه براي ايجاد انگيزش در كاركنان، شغل بايد چنان طراحي شود كه امکان قدرشناسي ، توفیق ، مسئوليت ، پيشرفت و رشد شاغل را فراهم سازد اين تكنيك ، شغل را به صورتي دربرميگيرد كه تنوع محتوايي كار در آن لحاظ شود از جمله اينكه در زمينههاي برنامهريزي ، هدايت و كنترل عملكرد به كاركنان استقلال و مسئوليت بيشتري بدهد و امكان رشد شخصي و تجربه معني دار شغلي را فراهم سازد
4- طبقــه بنـدي مشــاغل
طبقهبندي مشاغل يكي از پديدههاي انقلاب صنعتي است كه براي رفع مشكلات مربوط به امور نيروي انساني و بويژه حقوق و دستمزد استفاده از آن تعمیم و گسترش پيدا كرده است به اين ترتيب طبقهبندي مشاغـل عبارت است از دستهبنــدي اصولي مشاغل در طبقات معيـن و مشخصي برحسب وظايف و مسئوليتها و شرايطي كه براي احراز هر شغل لازم و ضروري است به عبارت ديگر طبقهبندي مشاغل تكنيكي است كه بوسيله آن ارزشيابي مشاغل در يك سازمان نسبت به مشاغل ديگر سنجيده ميشود . به طور خلاصه طبقهبندي مشاغل عبارت است از تنظيم مشاغل به گروهها يا طبقات شغلي براساس وظايف و مسئوليتها و شرايط احراز آن
منابع :
منصور كيا، منصور . تجزيه و تحليل سيستم ها و روش ها
On the Economy of Machinery and the Engineer as Economist
سعادت ، اسفندیار . مدیریت منابع انسانی ، انتشارات سمت ، تهران ص 14 .
Friedrich Von Schelling 1775- 1854
Scientific Management Movement
درك كن . هيچينز ، كاربرد انديشه سيستمي ، ترجمه رشيد اصلاني
داشگرزاده ، خدابخش . بهبود روشها و حيطه عملكرد آن
هنري مينتز برگ ، سازماندهي ، پنج الگوي كارساز ترجمه ابوالحسن فقيهي و حسين وزيري
فرد لوتانز ، رفتار سازماني ، ترجمه دكتر غلامعلي سرمد ، انتشارات موسسه بانكداري ايران
برگرفته: پارک دانش
Hits: 2
